เด็ดดอกไม้เพียงหนึ่งดอกสะเทือนถึงดวงดาว ผีเสื้อร่างน้อยกระพือปีกจากประเทศบราซิลก่อให้เกิดพายุใหญ่ในอีกซีกโลกหนึ่งที่ประเทศสหรัฐอเมริกาในอีกหนึ่งเดือนภายหลัง
.
คุณเชื่อเรื่องเช่นนี้หรือไม่ อาจฟังดูเหลือเชื่อ แต่วลีนี้ขยายความถึง “ทฤษฏีไร้ระเบียบ” (Chaos Theory) ซึ่งอธิบายว่าการทำลายธรรมชาติแม้เพียงเล็กน้อยจะส่งผลกระทบอันใหญ่หลวงต่อโลกของเรา
ธรรมชาติประกอบด้วยระบบนิเวศที่หลากหลายซับซ้อน และก่อตัวขึ้นประสานสอดคล้องเกื้อหนุนกันอย่างเป็นระเบียบ แต่หากมีสิ่งที่เกิดขึ้นจากสภาพไร้ระเบียบ (Chaos) อาทิเช่น การกระทำของมนุษย์ จะเข้าไปทำลายความเป็นธรรมชาติ รบกวนความเชื่อมโยงตามปกติ ทำให้เกิดวิกฤติและไม่ยั่งยืน
องค์ประกอบต่างๆ ที่สมดุลตามธรรมชาติก่อเกิดรวมกันเป็นระบบนิเวศที่ดำรงอยู่ได้โดยการพึ่งพาอาศัยกันของสรรพชีวิต ทุกสิ่งในโลกไม่ได้แยกขาดจากกัน แต่เชื่อมโยงและส่งผลกระทบถึงกันอยู่เสมอ การกระทำอย่างใดอย่างหนึ่งของมนุษย์ เช่น การเผาป่า สามารถส่งผลกระทบถึงมหาสมุทรได้อย่างใหญ่หลวง ถึงแม้จะเป็นสองสถานที่ที่ห่างไกลกันอย่างผืนพิภพและผืนทะเล
ทะเลและมหาสมุทรเป็นระบบนิเวศขนาดใหญ่ที่รองรับทุกสิ่งทุกอย่างที่เกิดขึ้นบนบก ถือเป็นระบบนิเวศอันกว้างใหญ่ที่สุด ครอบคลุมพื้นที่สามในสี่ส่วนของโลก เป็นที่อยู่อาศัยของสัตว์น้ำนานาชนิดนับแสน มีความหลากหลายทางชีวภาพ และมีความสำคัญมากต่อสมดุลโดยรวมของนิเวศทั้งบนบกและในน้ำ นอกจากนี้มหาสมุทรยังช่วยสร้างออกซิเจนมากกว่าครึ่งหนึ่งของปริมาณออกซิเจนทั้งหมด นั่นหมายความว่าหากระบบนิเวศทางทะเลล่มสลายไป สิ่งมีชีวิตบนบกก็ยากที่จะดำรงชีวิตอยู่ได้เช่นกัน
สิ่งที่เราทำบนพื้นพิภพสะเทือนถึงผืนทะเลได้อย่างไร
เราคงต่างมีคำถามในใจว่า สิ่งที่เราทำเล็กๆ น้อยๆ อย่างการทิ้งขยะ หรือการเผาหญ้าเผาป่านั้นจะสามารถส่งผลกระทบต่อบริเวณที่อยู่ห่างไกลและกว้างใหญ่อย่างทะเลได้อย่างไร แต่ไม่ว่าจะด้วยความตั้งใจหรือรู้เท่าไม่ถึงการณ์ มนุษย์ก็ได้สร้างการเปลี่ยนแปลงครั้งใหญ่และกระทบทั่วทั้งโลกอย่างการทำลายระบบนิเวศและการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศมาแล้ว
เศษขยะพลาสติกกองอยู่บนชายหาดคาฮูกู ในฮาวาย ภาพจากการเดินทางปกป้องมหาสมุทรของเรือเอสเพอรันซา ในมหาสมุทรแปซิฟิก เพื่อรวบรวมข้อมูลเกี่ยวกับพลาสติกและผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อมทางทะเล
ระบบนิเวศทางทะเลโดยรอบประกอบด้วยองค์ประกอบต่างๆ ได้แก่ ป่าดิบชื้นไม่ผลัดใบ คลองน้ำเค็ม แนวป่าชายเลนที่เป็นแนวกรองน้ำกร่อยก่อนถึงทะเล แนวหญ้าทะเลเป็นแนวกั้นขั้นสุดท้าย และแนวปะการัง เมื่อมีการเผาป่าขึ้นจะเกิดขี้เถ้า เมื่อฝนตกจะไหลลงสู่ชุมชนตามน้ำ เกิดตะกอนโคลนตามมามากจนป่าชายเลนไม่สามารถกรองได้ ขณะเดียวกันป่าชายเลนก็ถูกบุกรุกด้วยการทำนากุ้ง เมื่อป่าชายเลนเหลือน้อยลง หญ้าทะเลก็น้อยลงตาม เนื่องจากมีน้ำจืดน้อยลง ป่าชายหาดจึงน้อยลงเช่นกัน ตะกอนโคลนที่เกิดจากการเผาป่าจะตกลงสู่แนวปะการัง ขวางกั้นแสงทำให้ปะการังไม่สามารถสังเคราะห์แสงและตายในที่สุด ซึ่งแน่นอนว่าเรื่องราวต่อจากนั้นคือสัตว์น้ำจะขาดที่อยู่อาศัย ขาดแหล่งอาหาร ส่งผลกระทบต่อระบบนิเวศทางทะเลทั้งหมด
ในกรณีการทิ้งขยะก็เช่นกัน หากคุณทิ้งขยะไม่เป็นที่ในวันนี้ ขยะจากมือคุณจะไหลลงสู่ชายหาดและลงสู่ท้องทะเล สัปดาห์หน้าหรือเดือนหน้าอาจมีเต่าและสัตว์ทะเลขนาดใหญ่ซึ่งเป็นนักล่าระดับบนสุดของห่วงโซ่อาหารกินขยะเข้าไปโดยเข้าใจผิดว่าเป็นแมงกระพรุน หรือเป็นอาหารของมัน และตายไป ยิ่งมีขยะในทะเลมากเท่าไรยิ่งมีโอกาสที่สัตว์ทะเลจะกินเข้าไปมากเท่านั้น ดังนั้นเมื่อขาดสัตว์นักล่าบนห่วงโซ่อาหารจึงเกิดการแพร่พันธุ์แมงกระพรุนเกินอัตรา ส่งผลให้ปลาที่กินแพลงก์ตอนเป็นอาหารจำเป็นต้องต่อสู้เพื่อกินแพลงก์ตอนที่ลดจำนวนลงเนื่องจากแมงกระพรุนที่กินแพลงก์ตอนเป็นอาหารเช่นกันนั้นเพิ่มจำนวนขึ้นอย่างรวดเร็ว เป็นการทำให้โอกาสในการรอดชีวิตของปลาที่กินแพลงก์ตอนเป็นอาหารลดลง นอกจากมนุษย์จะขาดปลาสำหรับบริโภคแล้ว ยังส่งผลให้ปริมาณออกซิเจนที่ผลิตจากแพลงก์ตอนพืชในท้องทะเลลดลง และนั่นก็หมายถึงหายนะครั้งใหญ่หลวงสำหรับโลก
โลกแห่งท้องทะเลไม่ได้คงอยู่ได้เพียงลำพัง ระบบนิเวศทางทะเลต้องประกอบด้วยส่วนที่เชื่อมโยงกับพื้นพิภพอย่างป่าชายเลน หญ้าทะเล และแนวปะการังเพื่อเป็นถิ่นอนุบาลของสัตว์น้ำ ในการอนุรักษ์ทะเลคือการอนุรักษ์ทุกอย่างบนโลกใบนี้ หากเราเพิกเฉยไม่ใส่ใจต่อการกระทำของเรา ทุกอย่างที่เราทำลงไปสักวันหนึ่งจะส่งผลกระทบอันร้ายแรงสู่มนุษย์เอง ไม่ว่าทางใดก็ทางหนึ่ง
ไม่ว่าคุณจะอยู่ที่ไหนบนโลกใบนี้ ไม่ว่าจะเป็นจังหวัดที่ติดชายฝั่งทะเล หรือจะอยู่สูงขึ้นไปบนเทือกเขา คุณสามารถเลือกที่จะช่วยรักษาท้องทะเลได้ด้วยการคำนึงถึงผลกระทบอันใหญ่หลวงที่จะเกิดขึ้นจากการทำลายธรรมชาติเพียงเล็กน้อย แต่ในขณะเดียวกันเราก็สามารถสร้างผลกระทบในแง่บวกแก่สิ่งแวดล้อมได้ เพียงแค่ไม่ทำลาย ใช้ทรัพยากรแต่พอเพียง และช่วยกันดูแลรักษา ถึงแม้เราเพียงคนเดียวอาจไม่สามารถเปลี่ยนแปลงทั้งระบบได้ แต่หากเราเริ่มเปลียนแปลงที่ตัวเราแล้ว คุณจะสามารถสร้างแรงผลักดันที่ยิ่งใหญ่ในระบบนิเวศได้เช่นกัน
……..ผีเสื้อขยับปีกคู่บาง
ขอบฟ้าสางเริ่มปรากฏฝน
เพียงเด็ดดวงดอกไม้มายล
ฟ้าเบื้องบนกลับกระเทือนถึงดวงดาว………
ก่อนจะทำลายธรรมชาติเพียงสักนิด ลองคิดอย่างระมัดระวังมากขึ้น เพื่อไม่ให้ดอกไม้ที่คุณเด็ดวันนี้สะเทือนไปถึงดวงดาว
ด้วยวิกฤตหลายๆด้านที่กำลังคุกคามมหาสมุทร เราจึงจำเป็นต้องปกป้องมหาสมุทรโลกอย่างน้อย 1 ใน 3 ส่วนภายในปี พ.ศ.2573
