“ถ่านหินสะอาด” เป็นความพยายามของอุตสาหกรรมถ่านหินที่จะทำให้ถ่านหินเข้ากันได้กับยุคปัจจุบัน ซึ่งเป็นยุคของพลังงานหมุนเวียน
Action at APEC Meeting in Thailand. © Greenpeace / Sataporn Thongma
อะไรคือ (สิ่งที่เรียกกันว่า) “ถ่านหินสะอาด”
ถ่านหินเป็นแหล่งพลังงานทีมีมลพิษสูง โดยปล่อยธาตุคาร์บอนต่อหน่วยพลังงานมากกว่าน้ำมันและก๊าซธรรมชาติปริมาณสูงกว่ามาก คาร์บอนไดออกไซต์เป็นส่วนประกอบหลักของก๊าซเรือนกระจก ดังนั้นจึงเป็นหนึ่งในสาเหตุอันดับต้นของการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ จากเหมืองขึ้นสู่ท้องฟ้า จากการขุดเจาะไปจนถึงการเผาไหม้ ถ่านหินก่อให้เกิดมลพิษในทุกขั้นตอนการผลิต ปัญหาด้านสิ่งแวดล้อมและสังคมที่มักเกิดตามมาทำให้การใช้ถ่านหินจำเป็นต้องจ่ายด้วยราคาแสนแพงสำหรับประเทศกำลังพัฒนา ไม่ว่าจะเป็นการปล่อยน้ำเสียที่มีภาวะเป็นกรดจากโรงไฟฟ้าลงสู่แม่น้ำและลำธาร การปล่อยสารปรอทและสารพิษอื่นๆ ในกระบวนการเผาไหม้ รวมถึงก๊าซที่ทำลายสภาพภูมิอากาศ และอนุภาคขนาดเล็กชนิดอื่นๆ ที่ทำลายสุขภาพมนุษย์
ถ่านหินเป็นสาเหตุหลักของการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ ซึ่งเป็นภัยคุกคามต่อสิ่งแวดล้อมที่รุนแรงที่สุดที่เรากำลังเผชิญ ถ่านหินเป็นเชื้อเพลิงฟอสซิลที่เต็มไปด้วยธาตุคาร์บอน โดยปล่อยคาร์บอนไดออกไซต์มากกว่าน้ำมัน 29% และปล่อยคาร์บอนไดออกไซต์ (ตัวขับเคลื่อนภาวะโลกร้อนตัวหลัก) ต่อหน่วยพลังงานมากกว่าก๊าซ 80%
Climate Action against Construction of Coal Powered Plant in Thailand. © Greenpeace / Yvan Cohen
สารปรอทจัดเป็นอีกหนึ่งปัญหาที่สำคัญ ตามรายงานของโครงการสิ่งแวดล้อมแห่งสหประชาชาติ (UNEP) ระบุว่า ปรอทและสารประกอบอื่นๆของมันเป็นสารพิษที่อันตรายที่สุด และเป็นภัยคุกคามด้านสิ่งแวดล้อมต่อมนุษย์และสัตว์ป่า โรงไฟฟ้าถ่านหินเป็นแหล่งกำเนิดสำคัญของสารปรอทในบรรยากาศ และจนถึงปัจจุบันนี้ยังไม่มีเทคโนโลยีใดๆ ในการป้องกันการปล่อยสารปรอทเข้าสู่ชั้นบรรยากาศจากโรงไฟฟ้าถ่านหิน
ถ่านหินสะอาดคือความพยายามของภาคอุตสาหกรรมเพื่อลบล้างภาพลักษณ์ที่สกปรก เป็นคำประดิษฐ์ของอุตสาหกรรมถ่านหิน มิใช่ถ่านหินชนิดใหม่แต่อย่างใด
เทคโนโลยีถ่านหินสะอาด (Clean Coal Technology) อ้างถึงเทคโนโลยีที่ต้องการลดมลพิษ แต่ก็ไม่มีโรงไฟฟ้าถ่านหินที่ใดที่สะอาดจริงๆ
ถ่านหินสะอาด คือ วิธีการปล่อยทิ้งมลพิษจากที่หนึ่งไปยังอีกที่หนึ่ง ซึ่งในที่สุดก็ยังคงปล่อยออกสู่สิ่งแวดล้อมอยู่นั่นเอง เมื่อใดก็ตามที่มีการเผาไหม้ถ่านหิน ก็จะมีการปล่อยสารปนเปื้อนออกมา ซึ่งอาจอยู่ในรูปของเถ้าลอย ก๊าซที่เข้าสู่ชั้นบรรยากาศ น้ำเสีย หรือ กากของเสีย ที่ถูกทิ้งไว้หลังการเผาไหม้ ท้ายที่สุดล้วนแต่ก่อให้เกิดปัญหาสิ่งแวดล้อม
ชุมชนหลายต่อหลายแห่งได้ร้องเรียนต่อผู้สนับสนุนโครงการโรงไฟฟ้าถ่านหิน แต่พวกเขาเหล่านั้นมักจะเพิกเฉยเนื่องจากได้รับการอุดหนุนจากภาครัฐ ซึ่งไม่ใส่ใจในการแก้ปัญหาที่เกิดขึ้นเช่นกัน
Coal Action Philippine National Oil Company (Philippines: 2006). © Greenpeace / Luis Liwanag
แม้ว่าจะใช้เวลาวิจัยถึง 10 ปี และ เสียงบประมาณการลงทนทดลองที่สหรัฐไปถึง 5,200 ล้านเหรียญสหรัฐ แต่ไม่มีนักวิทยาศาสตร์คนใดที่สามารถทำให้ถ่านหินสะอาดได้ รัฐบาลออสเตรเลียใช้งบประมาณ 500,000 ล้านเหรียญ ออสเตรเลียต่อปีในการส่งเสริมให้มีการส่งออกถ่านหินจากออสเตรเลียให้กับภูมิภาคเอเชีย-แปซิฟิค เทคโนโลยีถ่านหินสะอาดมีราคาแพง และไม่ได้แก้ปัญหาจากการทำเหมืองถ่านหิน หรือทำให้ผลกระทบจากการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศบรรเทาเบาบางลงได้เลย ยิ่งไปกว่านั้นการทำวิจัยเรื่องถ่านหินสะอาดยังจะเป็นการเบี่ยงเบนการลงทุน ซึ่งควรจะใช้สนับสนุนพลังงานสะอาด ที่สามารถลดการปล่อยก๊าซเรือนกระจกได้อย่างแท้จริง
โครงการถ่านหินสะอาดเกิดขึ้นครั้งแรกในปลายทศวรรษที่ 1980 อันมีสาเหตุมาจากฝนกรด โครงการนี้พุ่งเป้าไปที่การลดปริมาณการปล่อยก๊าซซัลเฟอร์ไดออกไซด์ (SO2) และออกไซด์ของไนโตรเจน (NOX) ซึ่งเป็นสาเหตุหลักของฝนกรด และปัจจุบันนี้ก็ยังมีความพยายามหยิบยกเทคโนโลยีถ่านหินสะอาดขึ้นมาพูดเพื่อส่งเสริมให้ถ่านหินเป็นแหล่งพลังงานหลักต่อไป
Action against Energy Policies in Thailand. © Vinai Dithajohn / Greenpeace
ถ่านหินสะอาดคุ้มค่าหรือไม่?
เทคโนโลยี ถ่านหินสะอาดจำนวนมากที่ผลักดันโดยอุตสาหกรรมถ่านหินยังอยู่ในขั้นตอนการพัฒนา และยังต้องใช้เงินทุนอีกหลายร้อยหรือหลายพันล้านเหรียญสหรัฐ และเวลาอีกหลายปีกว่าที่จะกลายเป็นสินค้าเชิงพาณิชย์ได้ นอกจากนี้เทคโนโลยีถ่านหินสะอาดยังมีราคาแพงเนื่องจากค่าใช้จ่ายที่เกิดขึ้นในแต่ละวันอีกด้วย สำนักงานสารสนเทศพลังงานของสหรัฐประเมินว่า เงินทุนของโรงงาน IGCC ซึ่งเป็นต้นแบบ (สถานีทดลองโรงไฟฟ้าถ่านหินที่ปล่อยก๊าซปริมาณต่ำ) อยู่ที่ 1,383 เหรียญสหรัฐต่อกิโลวัตต์ และ 2,088 เหรียญสหรัฐต่อกิโลวัตต์ หากรวมค่าแยกคาร์บอนด้วย ขณะที่ราคาของการติดตั้งกังหันลมเพื่อผลิตพลังงานไฟฟ้าทั่วไปอยู่ที่ 1,015 เหรียญสหรัฐต่อกิโลวัตต์
บทสรุป
ถ่านหินสะอาดเป็นความพยายามของอุตสาหกรรมถ่านหินในหาหาเหตุผลเข้าข้างตัวเอง โครงการถ่านหินสะอาดที่มีอยู่ไม่ได้ช่วยบรรเทาปัญหาจากการทำเหมืองถ่านหิน หรือ ผลกระทบต่อการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ ถ่านหินเป็นแหล่งพลังงานที่สกปรกและล้าสมัยไปแล้ว สิ่งที่จะช่วยลดการปล่อยก๊าซเรือนกระจกได้อย่างแท้จริงคือพลังงานสะอาดจากลม แสงอาทิตย์ และ ชีวมวลยุคใหม่ แหล่งพลังงานเหล่านี้ล้วนสะอาด มีราคาถูก และเป็นสิ่งที่น่าลงทุนเป็นอย่างยิ่ง มากกว่าการลงทุนกับแหล่งพลังงานสกปรกยุคไดโนเสาร์อย่างถ่านหิน
ไปที่ลิงก์ต่อไปนี้สำหรับข้อมูลเพิ่มเติมเกี่ยวกับ “ถ่านหินสะอาด”
ร่วมเรียกร้องให้คณะกรรมการกำกับกิจการพลังงาน ออกมาตรการ net metering รับซื้อไฟฟ้าโซลาร์รูฟจากบ้านเรือนของประชาชนทั่วไป