ในปีที่เรือเรนโบว์ วอร์ริเออร์ของกรีนพีซ เดินทางมาร่วมรณรงค์ปกป้องทะเลและมหาสมุทรและสิทธิชุมชนชายฝั่ง Ocean Justice ในเดือนมิถุนายน 2567 ที่ผ่านมานี้ยังเป็นช่วงเวลาเดียวกันที่กรีนพีซ ประเทศไทย เริ่มโปรเจคเล็ก ๆ ที่มีเป้าหมายสนับสนุนการทำงานด้านทะเลและมหาสมุทรมากขึ้นนั่นคือ โปรเจคอาสาสมัครนักดำน้ำ
งานแรกของกลุ่มอาสาสมัครนักดำน้ำของกรีนพีซก็คือ การทำงานสนับสนุนกลุ่มนักวิจัยจากมหาวิทยาลัยต่าง ๆ และกรมทรัพยากรทางทะเลและชายฝั่ง (ทช.) เพื่อร่วมทำงานวิจัยเพื่อวิทยาศาสตร์ภาคพลเมืองกับตัวแทนชุมชนประมงจาก จังหวัดชุมพร อ.จะนะ และ อ.เทพา จ.สงขลา รวบรวมข้อมูลความอุดมสมบูรณ์ของทรัพยากรทางทะเล ผ่านการสำรวจสัตว์ทะเลหน้าดิน แพลงก์ตอนสัตว์และสัตว์น้ำวัยอ่อนซึ่งเป็นหนึ่งในข้อบ่งชี้สภาพท้องทะเล รวมทั้งเป็นตัวกลางในการเชื่อมร้อยความรู้ทางวิทยาศาสตร์เข้ากับภูมิปัญญาเพื่ออธิบายปรากฏการณ์ที่เกิดขึ้นในทะเลและสร้างสรรค์แนวคิดใหม่ในการทำงานอนุรักษ์ร่วมกับชุมชน
ทีมงานอาสาสมัครดำน้ำถือเป็นอีกหนึ่งทีมสำคัญในงานรณรงค์ครั้งนี้ที่มีส่วนทำให้งานวิจัยทั้งในชุมพร และสงขลา สำเร็จได้ด้วยดี เราจึงใช้โอกาสนี้พูดคุยกับหนึ่งในทีมนักดำน้ำของกรีนพีซ เตอร์ กฤษพล ศรีทอง นักวิ่งเทรลวัย 30 ปี ในชีวิตประจำวัน เตอร์ ทำงานด้านการกู้ชีพและกู้ภัย และมีงานอดิเรกแนวแอดเวนเจอร์ทั้ง ดำน้ำ วิ่งเทรล เดินป่า เป็นต้น
เพราะอยากรู้อยากเห็นชีวิตใต้ทะเล เป็นที่มาของทักษะการดำน้ำ
เตอร์เล่าให้ฟังว่า สนใจการดำน้ำมาตั้งแต่เด็ก ๆ เพราะว่าเขาหลงใหลชื่นชอบทะเลเป็นทุนเดิมอยู่แล้ว จนได้โอกาสมาเรียนหลักสูตรนักดำน้ำเพื่อการอนุรักษ์ และได้ไปร่วมดำน้ำเก็บขยะ ปลูกปะการัง ร่วมกับองค์กรและกลุ่มอาสาต่างๆ เตอร์ค่อย ๆ พัฒนาและต่อยอดทักษะ ประสบการณ์มาเรื่อย ๆ จนปัจจุบันก็จบหลักสูตรเป็นครูสอนดำน้ำ
เมื่อมีประสบการณ์ในการดำน้ำเยอะมากเราก็อยากรู้ว่าประสบการณ์การดำน้ำที่เตอร์ประทับใจคืออะไร
“จุดดำน้ำที่น่าประทับใจ จริงๆก็แทบทุกที่เลยนะครับ เพราะแต่ละที่ก็มีเอกลักษณ์ที่สวยและโดดเด่น ไม่แพ้กัน แต่ที่ชอบจริงๆก็คือกิจกรรมที่มาดำน้ำสำรวจร่วมกับกรีนพีซครับ เพราะว่าข้อแรกคือจุดที่เราต้องมาทำงานอาสาเป็นจุดดำน้ำที่ไม่ใช่จุดที่ดำสันทนาการกันทั่วๆไป เราเลยอยากเห็นเหมือนกันว่าตรงนั้นมันมีอะไร ลักษณะเป็นอย่างไร
“อีกอย่างคือ เป็นภารกิจการดำน้ำเพื่อเก็บตัวอย่างที่ยาก เนื่องจากทัศนวิสัยค่อนข้างต่ำ การทำงานจึงต้องวางแผนอย่างรัดกุม แต่เมื่อภารกิจเสร็จ เราได้เห็นภาพสิ่งมีชีวิตจิ๋ว เช่น ลูกปลา แพลงก์ตอนที่เก็บตัวอย่างมา ก็รู้สึกดีที่ได้มีส่วนร่วมในการวางแผนและดำเนินงานในครั้งนี้ ซึ่งเมื่อเราได้ข้อมูลมาแล้วก็สามารถนำไปทำงานร่วมกับชุมชนและสื่อสารกับคนทั่วไปถึงผลลัพธ์ของการสำรวจ”
แล้วก่อนที่จะมาขึ้นเรือเรนโบว์ วอร์ริเออร์ และร่วมทำงานเป็นอาสาสมัครกับกรีนพีซ เตอร์ สนใจปัญหาสิ่งแวดล้อมประเด็นไหน?
“ก่อนหน้านี้เราสนใจเรื่องภาวะโลกร้อน แต่ก็ไม่ได้ลงรายละเอียดเท่าไหร่เพราะคิดแค่ว่าร้อนขึ้นเฉยๆ ไม่น่าจะมีผลกับเราเท่าไหร่ ร้อนก็แค่ดื่มน้ำหรือเปิดแอร์ก็ได้ จนได้มารู้ว่ามันมีผลกระทบมากกว่าแค่อากาศร้อน แต่ทำให้น้ำแข็งขั้วโลกละลาย ทำให้ระดับน้ำทะเลสูงขึ้น ส่งผลต่อมาคือระบบนิเวศที่เปลี่ยนไป สิ่งเหล่านี้ไม่ใช่แค่ส่งผลกระทบต่อตัวเราที่เป็นปัจเจกบุคคล แต่ส่งผลกระทบต่อสิ่งมีชีวิตทุกชนิดที่อาศัยบนโลก
“เราในฐานะผู้บริโภค เราเป็นแค่ผู้ที่มาอาศัยอยุ่บนโลกชั่วคราว แต่เรากลับทำลายสิ่งต่างๆมากมายโดยที่เราไม่รู้ตัว ตอนนี้เราจึงพยายามบริโภคทรัพยากรอย่างมีสติ ไม่ใช้ทรัพยากรธรรมชาติรอบตัวอย่างฟุ่มเฟือย บริโภคเท่าที่จำเป็น เพื่อลดขยะและลดการผลิต”
ครั้งแรกกับการเป็นอาสาสมัครให้กับกรีนพีซ
สิ่งที่เตอร์เล่าให้เราฟังนั้นนำไปสู่คำถามที่ทุกคนอาจจะอยากรู้ว่าเตอร์มาเป็นอาสาสมัครในทีมดำน้ำของกรีนพีซได้ยังไง ซึ่งเตอร์เกริ่นว่าก่อนหน้านี้เคยร่วมทำงานกับกรีนพีซมาแล้วในกิจกรรมการฝึกขับเรือยาง
“ก่อนหน้านี้เคยร่วมทำงานกันตอนที่กรีนพีซจัดกิจกรรมฝึกการใช้เรือยาง จนปีนี้เรือเรนโบว์ วอร์ริเออร์เดินทางมาจัดงานรณรงค์แล้วทีมนักรณรงค์ของกรีนพีซจะมีการเก็บตัวอย่างหน้าดินในทะเลและผิวน้ำเพื่อสำรวจความอุดมสมบูรณ์ของทะเลเพื่อนำไปทำข้อมูลวิจัยร่วมกับชุมชนชายฝั่ง ทีมงานอยากรวบรวมคนที่มีทักษะการดำน้ำมาช่วย ประจวบเหมาะกับที่เราก็เป็นครูสอนดำน้ำด้วย ทางกรีนพีซเองก็อยากทราบข้อมูลเกี่ยวกับการดำน้ำ การวางแผนการกรณีฉุกเฉินต่างๆ แล้วมีเพื่อนที่เป็นอาสาสมัครกรีนพีซอยู่แล้วรู้จักกัน เราซึ่งเป็นครูสอน Beach lifeguard ครูฝึกกู้ชีพ มีใบรับรองด้านการช่วยชีวิต และคุณสมบัติด้านการดำน้ำตรงกับที่ทางกรีนพีซ สากลกำหนด จึงแนะนำเรากับทางกรีนพีซ
“งานที่เราต้องทำในการเป็นอาสาสมัครดำน้ำครั้งนี้คือเป็นหัวหน้าทีมดำน้ำ วางแผน ทำเอกสาร รวมถึงจัดการอบรม ทบทวนให้กับคนที่สมัครคัดเลือกมาเป็นอาสานักดำน้ำของกรีนพีซ แต่นอกจากทำหน้าที่ Diving Team leader แล้ว ตอนเราอยู่บนเรือก็ยังได้ทำหน้าที่เป็น Deck hand หรือคนที่คอยช่วยลูกเรือทำงานต่าง ๆ เช่น ดูแลความสะอาดเรือ ทาสี รับเรือเล็กที่มารับ-ส่ง คนเยี่ยมชมเรือในกิจกรรม Open Boat และช่วยลูกเรือกางใบเรือ”
ประสบการณ์และความรู้สึกที่ได้ขึ้นเรือเรนโบว์ วอร์ริเออร์
แน่นอนว่ามาร่วมดำน้ำไปเก็บข้อมูลวิจัยกลางทะเล ก็ต้องขึ้นเรือเรนโบว์ วอร์ริเออร์ร่วม ๆ แล้วเกือบเดือน สิ่งแรกที่เตอร์บอกคือ ตื่นเต้น เพราะคิดว่าการใช้ชีวิตอยู่บนเรือคงลำบาก แต่แม้จะมีกฏระเบียบค่อนข้างเข้มงวดในการอยู่ร่วมกันบนเรือ เตอร์ก็ค้นพบว่า ทริปเรือเรนโบว์ วอร์ริเออร์ทั้งสนุกและมีความหมายมากกว่าที่คิด
“ตอนแรกขึ้นเรือก็รู้สึกตื่นเต้นนะครับเพราะคิดว่าการใช้ชีวิตบนเรือคงจะลำบาก ยิ่งเราไม่เก่งภาษาก็กังวลว่าจะใช้ชีวิตได้หรือเปล่า แต่พอไปอยู่จริง ๆ ก็รู้สึกสนุกเพราะบนเรือมีอะไรให้เรียนรู้เยอะเลย ยิ่งเป็นเรือใบที่ใช้พลังงานจากลมช่วยในการเดินเรือทำให้ยิ่งน่าสนใจ ส่วนลูกเรือเป็นกันเองมาก ๆ พูดคุย ตบมุกกันบ้าง เฮฮากันตลอด แต่เวลาทำงานดูจริงจังมีความเป็นมืออาชีพมาก
“การใช้ชีวิตบนเรือจะมีกฏระเบียบให้ปฏิบัติตามเยอะหน่อย ด้วยเหตุผลต่างๆก็เพื่อลดการใช้ทรัพยากร ลดขยะ ลดการสร้างมลพิษ แต่กลับทำให้ยิ่งรู้สึกดีและยิ่งทำให้เราสนใจกับการรักษาสิ่งแวดล้อมมากขึ้น พอกิจกรรมเสร็จแล้ว เราต้องลงจากเรือรู้สึกเศร้ามากที่ต้องบอกลากับเรือเรนโบว์ วอร์ริเออร์ แต่สรุปแล้วเรารู้สึกประทับใจที่ครั้งหนึ่งเคยได้มาใช้ชีวิตปกป้องสิ่งแวดล้อมร่วมกับคนบนเรือเรนโบว์ วอร์ริเออร์”
เมื่อย้อนกลับมาพูดคุยในประเด็นปัญหาสิ่งแวดล้อม เราถามเตอร์ว่า ถ้าเตอร์มีพลังแบบธาร์นอส แล้วอยากแก้ปัญหาสิ่งแวดล้อม 1 อย่าง อยากดีดนิ้วให้ปัญหาสิ่งแวดล้อมอะไรหายไป เพราะอะไร?
“จริง ๆ ก็อยากให้ปัญหาสิ่งแวดล้อมหายไปหลายเรื่องเลยครับ เพราะแต่ละเรื่องมีความเชื่อมโยงถึงกันหมด ซึ่งถ้าให้เลือก 1 เรื่อง ก็อยากให้ปัญหาการสูญเสียความหลากหลายทางชีวภาพ หายไป เพราะ อยากเห็นสัตว์ที่หายไปแล้วและกำลังถูกคุกคามจนเกือบจะสูญพันธุ์ไปกลับมามีชีวิตอีกครั้ง เราและพวกเขาล้วนเป็นเพียงผู้ที่มาอาศัยอยู่บนโลกนี้เหมือนกัน แต่มนุษย์เรามีกิจกรรมหลายอย่างที่กำลังทำลายทรัพยากรและก่อมลพิษจนทำให้ระบบนิเวศของโลกย่ำแย่ลงเรื่อย ๆ ดังนั้น อย่างน้อยที่สุดที่ตัวเราจะช่วยได้คือเราควรผลิตและบริโภคกันอย่างพอดีๆ จนไม่ส่งผลกระทบหรือส่งผลน้อยที่สุดต่อการสูญพันธ์ุของสัตว์ชนิดอื่น”
เราเลือกคำถามน่ารัก ๆ เป็นคำถามสุดท้ายกับเตอร์ว่าคิดว่าตัวเองเหมือนสัตว์ทะเลชนิดใดมากที่สุด
“คิดว่าเราน่าจะดูเป็นฉลาม ดุดัน ทรงพลัง น่ากลัว แต่ถ้าได้รู้จักแล้วจะรู้ว่าเขาก็มีมุมที่น่ารัก น่าสนใจ และไม่ได้ดุร้ายตลอดเวลา” แต่ถ้าถามว่าเตอร์อยากเป็นสัตว์ทะเลชนิดไหนมากที่สุด เตอร์ตอบยิ้ม ๆ ว่า “อยากเป็นโลมาครับ เพราะฉลาด ดูร่าเริงตลอดและเป็นมิตร”
