Je mag er niet aan denken, maar reusachtige machines kunnen straks met grote puntige wielen door een van de laatste ongerepte gebieden op aarde ploegen: de bodem van de diepzee. Greenpeace wil deze verwoestende industrie stoppen nog voordat ze van start gaat. Met jouw hulp gaat dat lukken.
Bescherm de wonderen van de diepzee.
Wie graag naar onderwaterfilms kijkt of zelf heeft gedoken, weet hoe wonderschoon de natuur onder de zeespiegel kan zijn. De diepzee is het summum van zo’n betoverende onderwaterwereld. Af en toe vangen wetenschappers een glimp op van het vreemdsoortige leven daar. Ze weten niet wat ze zíen: witte octopussen, zwarte en glasachtige koralen, paarse kreeftachtigen met stekeltjes, het blauwe Venusmandje (een spons), lichtgevende hengelvissen en goudkleurige slakken in ijzeren huisjes.
Bodemschatten
En dat is pas een tipje van de sluier die over de mysterieuze, onbekende diepzeewereld hangt. We weten nog heel weinig van het leven daar. Behalve dat het uiterst kwetsbaar is voor invloeden van buitenaf. De unieke goudkleurige slakjes hebben dan ook de dubieuze eer als eerste diepzeewezens op de rode lijst met bedreigde diersoorten van IUCN te belanden. Wat de diertjes bedreigt? Mijnbouwbedrijven die azen op de bodemschatten van de diepzee, vooral in het gebied tussen Mexico en Hawaï.
De gretige interesse van de mijnbouwbedrijven voor de diepzee heeft alles te maken met de vergroening van onze energievoorziening. In elektrische auto’s en windmolens zitten zeldzame metalen als lithium, nikkel, kobalt en mangaan. En precies die metalen vind je in mangaanknollen op de bodem van de diepzee. Daarvan krijgen mijnbouwbedrijven acuut dollartekens in de ogen. Tot nu toe konden ze niet zomaar de diepzee in, omdat een VN-orgaan alleen verkenningsmissies toestond. Maar in juli van dit jaar dreigt deze International Seabed Authority (ISA) een besluit te nemen dat commerciële diepzeemijnbouw toestaat. Dat móeten we voorkomen.
Onomkeerbare schade
De gevolgen van mijnbouw in de diepzee zijn grotendeels onbekend. En wat we wel weten is uiterst zorgelijk. Mangaanknollen doen er bijvoorbeeld miljoenen jaren over om te groeien. Die verdwijnen straks, mét al het leven dat erop en eromheen groeit, in de machines van de mijnbouwbedrijven. Hoe dat het ecosysteem en de voedselketen beïnvloedt? Onderzoekers kunnen daar alleen maar naar raden. ‘De diepzee is het minst bestudeerde ecosysteem op aarde. We kunnen onmogelijk weten wat de risico’s zijn van diepzeemijnbouw’, zegt Jeff Drazen, mariene bioloog aan de Universiteit van Hawaï.
Duidelijk is dat het doorploegen van de bodem in de doodstille, pikdonkere omgeving van de diepzee, voor onomkeerbare schade zal zorgen. De enorme CO2-opslag in de diepzeebodem komt in gevaar. De mijnbouwmachines zullen verstikkende wolken zand en ander bodemmateriaal omhoog spuwen. Dat tast koraalriffen aan en bedreigt de visserij waarvan vele kustgemeenschappen in de Stille Oceaan afhankelijk zijn. Greenpeace-wetenschappers ontdekten bovendien recent dat zo’n dertig soorten walvissen en dolfijnen in het gebied bedreigd worden door het continue lawaai van de diepzeemijnbouw. Deze herrie draagt honderden kilometers ver en zal de communicatie tussen moeders en hun jongen verstoren, voedsel vinden bemoeilijken en de dieren dwingen om (te) snel naar de oppervlakte te zwemmen.
Desastreuze stap
Het Canadese mijnbouwbedrijf The Metal Company (TMC) heeft de discussie over diepzeemijnbouw anderhalf jaar geleden op scherp gezet. TMC wil maar liefst 220.000 km2 Stille Oceaanbodem omploegen, maar kan dat niet doen zonder ISA-lidstaat. Dus beloofde TMC-topman Gerard Barron het kleine eilandstaatje Nauru gouden bergen, waarna Nauru een ‘eigen’ mijnbouwbedrijf oprichtte: NORI, een dochteronderneming van… jawel, TMC. Vervolgens zette Nauru in juni 2021 een desastreuze stap die de vernietiging van de diepzeebodem kan inluiden: het vroeg de ISA om binnen twee jaar met regelgeving te komen voor commerciële diepzeemijnbouw. Als dat niet lukt, mogen mijnbouwbedrijven hun gang gaan in de diepzee. Dan zal de ene na de andere cowboy zich op de waardevolle mangaanknollen storten.
Oceaanleven verdedigen
Andere eilandstaten, zoals Fiji, waren not amused. Zij verdedigen het oceaanleven en willen hun visserij niet in gevaar brengen. Volgens topman Barron moeten ze niet zeuren. ‘Wij gaan dit gewoon doen. Investeerders staan te popelen om hun geld in ons bedrijf te stoppen.’ TMC heeft machtige bedrijven achter zich, waaronder het Deense maritieme conglomeraat Maersk en mijnbouwmultinational Glencore, berucht om zijn betrokkenheid bij milieuvervuiling, mensenrechtenschendingen en corruptie in tal van landen.
‘We kennen slechts een fractie van die prachtige wereld’, roept Tom Grijsen, hoofd biodiversiteit bij Greenpeace Nederland uit. ‘Hoe kúnnen we dat zeeleven vernietigen nog voordat we het leren kennen? Alsof we de maan hadden opgeblazen voordat Neil Armstrong daar voet op had gezet.’ In de kou en het donker van de diepzee groeit het leven uiterst langzaam. Wat beschadigd raakt of verdwijnt, kan er miljoenen jaren over doen om te herstellen.
Greenwashing
Bedrijven als TMC proberen handig gebruik te maken van de vervuiling en ellende waarmee mijnbouw op land gepaard gaat. De kinderarbeid in kobaltmijnen van DR Congo, de droogte door lithiummijnen in Chili en de regenwoudvergiftiging in Indonesië voor nikkelwinning… TMC roept dat zijn diepzeemijnbouw al die ellende voorkomt. ‘Een valse redenering’, zegt Tom Grijsen. ‘De oplossing is natuurlijk niet het verplaatsen van milieuschade naar de diepzee, maar anders omgaan met grondstoffen.’ Zo laat een recent rapport van het WWF zien dat een keuze voor nieuwe technologieën de vraag naar zeven zeldzame metalen al met 30% kan verminderen. Greenpeace daagt de industrie dan ook uit om te komen met oplossingen die het milieu en de kustgemeenschappen in de Stille Oceaan beschermen in plaats van bedreigen. Ontwerp producten zo dat zeldzame metalen eenvoudig te recyclen zijn en kom met alternatieven waarbij deze metalen niet nodig zijn.
Gelekte video
Uit gelekte videobeelden blijkt hoe onzorgvuldig mijnbouwbedrijven te werk gaan in de diepzee. Tijdens een verkenningstocht afgelopen najaar loosde het TMC-schip minutenlang bodemresten uit de diepzee in het oceaanoppervlak. Precies waarvoor vissers in de regio zo bang zijn. Want op kilometers diepte bevinden zich zeer giftige stoffen die dáár geen kwaad kunnen, maar die schadelijk of zelfs dodelijk zijn voor vissen en ander zeeleven in de bovenste oceaanlagen. Wetenschappers aan boord schrokken zodanig van deze gebeurtenis én van het gebrek aan controle, dat ze de lozing opnamen en openbaar maakten.
Het Nederlandse bedrijf Allseas is TMC’s belangrijkste partner in crime en de op één na grootste aandeelhouder van de Canadezen. Allseas bouwde voor TMC het eerste diepzeemijnbouwschip ter wereld: de Hidden Gem. Greenpeace-activisten klommen eind 2021 op deze gigantische constructie in de Rotterdamse haven, om de aandacht te vestigen op een industrie die juist het liefst buiten de schijnwerpers opereert. Allseas helpt TMC ook bij verkenningstochten in de diepzee; de naam Allseas prijkt groot op het schip dat te zien is op de gelekte videobeelden. En ook Allseas greenwasht dat het een lieve lust is: ‘De CO2-voetafdruk en de sociaal-economische impact zijn veel kleiner [dan bij mijnbouw op land]’, zegt een woordvoerder van het bedrijf in NRC.
Groeiend verzet
Greenpeace zet alles op alles om te voorkomen dat commerciële diepzeemijnbouw een kans krijgt. En we kunnen dit winnen! Ruim 700 mariene wetenschappers ondertekenden inmiddels een petitie voor een moratorium op diepzeemijnbouw. Activisten, wetenschappers, feministen, regionale en nationale organisaties van talloze eilandstaten in de Stille Oceaan hebben zich verenigd in de Pacific Blue Line, genoemd naar de lijn die ze trekken als het gaat om bescherming van de oceanen: tot hier en niet verder. De eilandbewoners zien de oceaan als basis van hun identiteit en welzijn. ‘Wij Zijn de Oceaan.’ Ook parlementariërs van kleine eilandstaten als Vanuatu, Nieuw-Caledonië en Tuvalu vormen samen met Nieuw-Zeelandse Maori-parlementsleden een alliantie tegen diepzeemijnbouw.
Dit doet Greenpeace
Greenpeace komt in actie om het tij te keren. We voorzien media van de broodnodige informatie over deze onbekende industrietak, lopen de deur plat bij politici, werken samen met wetenschappers die de gevaren zien, met andere (milieu)organisaties en natuurlijk met gemeenschappen in de Stille Oceaan. En we laten via racetothetop.app zien welke bedrijven zich tegen de diepzeemijnbouw keren. Veel mensen weten niet hoe uniek de diepzee is en hoeveel gevaar ze loopt. Daar brengen we verandering in met onze wereldwijde campagnes. We varen met onze schepen naar de bedreigde gebieden om vandaaruit de wereld op de hoogte te brengen en activisten op de eilandstaten te ondersteunen. En samen met u en al onze supporters en bondgenoten wereldwijd zetten we overheden onder druk om de diepzeemijnbouw te stoppen.
Steeds meer bedrijven zien de unieke waarde van de diepzee in. Grote automerken als Volkswagen, BMW, Volvo en Renault beloofden géén delfstoffen in hun auto’s te gebruiken die van de diepzeebodem komen. Techgiganten als Google en Samsung deden hetzelfde voor hun producten. Banken als Triodos Bank en ABN Amro steunen de roep om een moratorium. Regeringen die eerst diepzeemijnbouw subsidieerden, keren zich nu tegen deze desastreuze sector. Nieuw-Zeeland, Frankrijk en Duitsland, maar ook collega-eilandstaten van Nauru, zoals Fiji en Palau, en een grote groep Afrikaanse landen maken zich sterk voor een moratorium op diepzeemijnbouw, Frankrijk wil zelfs een permanent verbod.
Risico’s onbekend
‘Hoe kunnen we bij ons volle verstand zeggen “laten we hier naar bodemschatten graven” zonder te weten wat de risico’s zijn? Wij geloven niet dat dit het risico waard is’, sprak president Surangel Wipps van Palau de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties toe. Andere regeringen moeten nog over de streep getrokken worden. Nederland bijvoorbeeld, dat dit jaar een zetel heeft in het ISA-bestuur en daarmee grote invloed kan uitoefenen.
‘Voor het eerst in de geschiedenis kan Greenpeace een destructieve industrie stoppen vóórdat ze begonnen is’, zegt Tom Grijsen. ‘Stel je voor dat we dat bij de olie-industrie hadden kunnen doen! Daar vechten we nu tegen gevestigde belangen die al decennia aan de economische touwtjes trekken. De diepzeemijnbouw staat nog in de kinderschoenen. Laten we er alsjeblieft voor zorgen dat deze bedrijven niet de kans krijgen onze oceanen te verwoesten.’
Wat kan jij doen?
Teken de oproep voor een moratorium op diepzeemijnbouw, via act.gp/diepzee. Samen laten wij de ISA zien dat wereldwijd miljoenen mensen de diepzee willen beschermen.
Help jij mee de diepzee te beschermen?
SMS OCEAAN naar 4004 en maak een extra donatie over.
Dit artikel verscheen in de lente-editie 2023 van Greenpeace Magazine.