Waarom zouden we nieuw plastic blijven maken? Het giftige spul vinden we inmiddels overal terug waar we het níet willen zien. In ons eten, in ijsberen, in menselijke placenta’s en op de bodem van de diepzee. Greenpeace roept onderhandelaars over het VN-Plasticverdrag op: draai de plastickraan dicht.
Plastic is nog veel problematischer dan we al dachten. Dat blijkt uit onderzoek van de Science Unit van Greenpeace en uit overzichten van de Scientists’ Coalition for an Effective Plastic Treaty. Deze internationale groep wetenschappers voorziet beleidsmakers van up-to-date, handzame factsheets en rapporten over alle feiten rond plastic. Op basis van de enorme berg kennis die inmiddels vergaard is, kunnen zij maar één conclusie trekken: leg de productie van plastic aan banden. Uit een enquête van Greenpeace in februari 2024 blijkt dat maar liefst 82% van de mensen in 19 landen het daarmee eens is! Alle maatregelen zetten weinig zoden aan de dijk, zolang de plastickraan niet dichtgaat.
Greenwashing met plastic credits
Toch zijn er wereldwijd vooral initiatieven die bestaand plastic opruimen, verbranden of recyclen. In een ultieme poging tot greenwashing hebben bedrijven zelfs een heel plastic credits-programma opgetuigd. Hiermee kunnen grote vervuilers, net als bij carbon credits, hun plasticproductie ‘compenseren’ door het opruimen van plastic troep. ’Het lijkt wel een foute grap’, zegt Greenpeace-campaigner Meike Rijksen. ‘Als een bedrijf net zo veel plastic opruimt als het produceert, mag het zich zelfs “plasticneutraal” noemen. Dus als je maar genoeg plasticverbranders opkoopt of plasticinzamelaars in India inhuurt, kun je gewoon plastic blijven maken. Ik kan me niet voorstellen dat overheden hier intrappen. We zien toch hoe fossiele bedrijven carbon credits vooral gebruiken om op de oude vervuilende voet door te gaan?’
De bedenker van dit programma is Verra, de grootste uitgever van carbon credits – of koolstofkredieten – ter wereld. Verra heeft een waarnemersstatus bij de VN en gebruikt die om intensief te lobbyen voor deze nieuwe groeimarkt. Met succes: de Wereldbank is al geïnteresseerd. Maar intussen komen ook de eerste schandalen naar buiten, precies zoals bij de koolstofkredieten. Zo bleek dat Danone, dat overigens ook in de adviesraad van Verra zit, plastickredieten kreeg voor een Indonesische verbrandingsinstallatie die de omwonenden, die niet geraadpleegd waren over de bouw, allerlei fysieke klachten bezorgt.
Het voorbeeld laat zien hoe wanhopig een plasticverslaafd bedrijfsleven op zoek is naar manieren om vooral niets te veranderen. ‘Natuurlijk is het prachtig als vervuilend plastic wordt opgeruimd’, vindt Meike. ‘Maar het lost de plasticvervuiling niet op. Daarvoor moeten we echt stoppen met de productie van nieuw plastic. Bovendien moeten bedrijven vanzelfsprekend hun eigen troep opruimen zonder zoiets idioots als plasticcompensatie.’
Een dichte plastickraan vermindert ook de talloze giftige stoffen die nu via plastic in mens en milieu terechtkomen. ‘In plasticproductie en plastic worden 16.000 chemicaliën gebruikt’, stelt professor Bethany Carney Almroth van de Universiteit van Gothenburg, tijdens een mede door Greenpeace georganiseerd webinar met internationale wetenschappers, ngo’s en VN-landenvertegenwoordigers.
Via microplastics komen die chemicaliën letterlijk overal in de natuur en het menselijk lichaam terecht, tot in onze bloedvaten. Recycling lost dat probleem absoluut niet op. Veel plasticsoorten zijn nauwelijks te recyclen, zegt Almroth. Wereldwijd wordt slechts 9% van alle plastic gerecycled. Bovendien is gerecycled plastic vaak nog giftiger dan nieuw plastic, toonde het Greenpeace-onderzoek ‘Forever Toxic’ een jaar geleden aan, onder meer doordat tijdens verhitting van het plastic nieuwe schadelijke verbindingen ontstaan.
Olie-industrie meets Coca-Cola
Helaas proberen grootverbruikers als CocaCola en Nestlé recycling als dé oplossing in het VN-Plasticverdrag te krijgen. Ook de olieindustrie lobbyt stevig voor vertraging van het verdrag. Olie is immers de grondstof van plastic en die inkomstenbron willen de oliereuzen koste wat kost behouden. Maar zonder serieuze vermindering van de plasticproductie zijn de klimaatdoelen van Parijs onhaalbaar: 85% van de door plastic veroorzaakte broeikasgassen komt vrij tijdens de productie.
Stoppen met plastic kán, zeggen wetenschappers en wijzen op het succesvolle Montreal Protocol uit 1987. Dit beschermt de ozonlaag effectief door stapsgewijs te stoppen met de productie van ozonaantastende stoffen. Alleen als het echt essentieel is, mag zo’n stof (of plasticproduct) gemaakt worden. Daarvoor gelden zeer strenge criteria.
Verbied plasticproductie
‘Greenpeace wil dat de plasticproductie in 2040 minstens 75% lager is dan nu’, stelt Meike. ‘Dat moeten landen in november van dit jaar afspreken, tijdens de laatste onderhandelingsronde over het VNPlasticverdrag. Bedrijven moeten al in de ontwerpfase van producten en productiewijzen bedenken hoe ze plastic kunnen vermijden.’ Er zijn wel alternatieven, zegt ook Dennis Clare, die namens Micronesië onderhandelt over het VNPlasticverdrag, maar zolang plastic niet verboden wordt, maken hun producten weinig kans. Want de prijs van plastic blijft laag dankzij de vele subsidies voor de olie-industrie.
Kleine eilandstaten zoals de zijne hebben er genoeg van om de plasticrotzooi van de wereld te moeten opruimen ‘terwijl de veroorzakers gewoon blijven profiteren.’ De groeiende plasticstroom is steeds moeilijker te bedwingen. Cijfers van Pew Charitable Trust laten zien dat de plasticproductie in 2040 bijna verdubbeld zal zijn als we niets doen. Daarom móeten we het probleem bij de wortel aanpakken, vindt Greenpeace, gesteund door ruim 80% van de bevolking in 19 landen. Het VN-Plasticverdrag moet het definitieve einde van het plastictijdperk betekenen. Draai de plastickraan dicht!
Dit artikel verscheen in de zomereditie 2024 van Greenpeace Magazine.
Teken de petitie
Maak samen met Greenpeace een einde aan het plastictijdperk! Teken de petitie nu: act.gp/plastic-gpm.