Wereldwijd hebben veel boeren het moeilijk. Met name kleinere boeren lijden onder de gestage opmars van de industriële landbouw. Individuele boerderijen worden alsmaar groter, maar het aantal boeren loopt sterk terug. Industriële landbouw is dan ook een ramp voor natuur, klimaat, dierenwelzijn én de boer. Sommige sluwe politici en lobbyclubs doen net alsof groene wetgeving het probleem is. Ze misleiden boeren niet alleen, maar zetten ook hun voortbestaan op het spel.
Europa is de afgelopen weken het epicentrum van boerenprotesten, maar de ontevredenheid van boeren is ook daarbuiten aanwezig. Onlangs vuurde de politie in het noorden van India traangas af om te voorkomen dat duizenden protesterende boeren, die minimumprijzen voor hun gewassen eisten, naar Delhi trokken. De redenen voor de wanhoop van boeren kunnen van land tot land verschillen, maar vaak wijzen de demonstranten, net als de grote lobbygroepen die de protesten leiden, naar stapelende regelgeving op het gebied van milieubescherming.
NB Belangrijk hierbij te onthouden is dat hierbij vaak over dé boer wordt gesproken, terwijl de groep die demonstreert slechts een (beperkt) deel van de totale boerensector vertegenwoordigt: zo is er ook een groeiende groep voorlopers die laat zien dat het anders kan, en zich (in Nederland) achter het GroenBoerenPlan heeft geschaard, gesteund door 362 organisaties.
Januari 2024: Ongeveer dertig activisten van Greenpeace Frankrijk verzamelen zich buiten de Franse National Assembly. Greenpeace Frankrijk herhaalt steun voor boeren en eist dat de regering een ambitieuze en eerlijke koers uitzet voor de omslag. © Robin Jehl / Greenpeace
Een reële crisis
De boosheid van veel boeren is legitiem. In slechts 15 jaar heeft de EU 40 procent van haar boeren verloren, bijna uitsluitend kleine en middelgrote boeren. Die boeren zijn ofwel failliet gegaan of ze zijn opgekocht door hun grotere concurrenten. Vergelijkbare trends zijn zichtbaar in andere delen van de wereld: kleine en middelgrote landbouwbedrijven waren in de jaren negentig goed voor bijna de helft van alle landbouwproductie in de VS, terwijl ze nu minder dan een kwart vertegenwoordigen.
In Nederland is het aantal boerenbedrijven sinds het jaar 2000 bijna gehalveerd, van 97.390 (2000) naar 50.900 (2023). Die dalende lijn zet door, als we het onderliggende systeem niet fundamenteel aanpakken maar doorgaan op de ingeslagen weg.
Roep de overheid op om volop te investeren in duurzame landbouw. Teken de petitie.
Boeren worden aan alle kanten benadeeld
Het echte probleem is de manier waarop de industriële landbouw is georganiseerd. Overheden belonen vervuilende landbouwpraktijken met subsidies. Daarmee subsidiëren ze in feite de klimaatcrisis, de teloorgang van de natuur en de alsmaar verslechterende positie van kleine boeren. Supermarkten eisen landbouwproducten voor bodemprijzen, terwijl banken als Rabobank boeren de afgelopen jaren aan hebben gejaagd om intensiever te werken, met onder andere meer dieren per bedrijf (die telkens meer melk en vlees moesten opleveren), dure kunstmest en pesticiden. Veel kleine boeren gaan in deze ratrace ten onder.
Tegelijkertijd voeren vrijhandelsverdragen als het geplande EU-Mercosur-handelsverdrag de druk op boeren nog verder op. Zulke verdragen vergroten de macht van de industrie en zijn vaak nadelig voor mens en milieu, met name ook in meer kwetsbare regio’s, bijvoorbeeld in Zuid-Amerika. Boeren, in Nederland en wereldwijd, zijn de zwakste schakel in deze kolossale landbouwmachine. Ze maken zich terecht zorgen om hun toekomst.
Mei 2023: Activisten van Greenpeace België beklimmen het hoofdkwartier van de EU-Raad in Brussel en besproeien het gebouw met een landbouwpesticiden-pomp, terwijl de EU-ministers het handelsverdrag tussen de EU en Mercosur bespreken. De beklimmers hingen spandoeken aan de gevel van het gebouw met de tekst “Stop EU-Mercosur”, en een landbouwtruck spoot wolken water om pesticiden te simuleren, als protest tegen de verwachte toename van de export van giftige pesticiden als de overeenkomst wordt gesloten. © Eric De Mildt / Greenpeace
De klimaatcrisis treft ook de landbouw
Het wereldwijde voedselsysteem, en dan vooral de productie van vlees en zuivel, wakkert de klimaatcrisis aan. Ook gaat er ontzettend veel natuur verloren voor de aanbouw van bijvoorbeeld soja (voor veevoer) en palmolie. Maar de gevolgen van de klimaatcrisis zijn op hun beurt weer desastreus voor de landbouw. Met name, je raadt het al, voor kleinere boeren. Extreme weersomstandigheden, aangewakkerd door de klimaatcrisis, zijn een belangrijke oorzaak van honger in de wereld. En dat dreigt alleen maar erger te worden.
Samengevat zijn veel boeren dus ernstig in het gedrang geraakt. Een van de fundamentele oplossingen voor veel van hun problemen is een duurzaam en meer rechtvaardig landbouwsysteem. De overheid moet boeren helpen de omslag te maken naar ecologische landbouw. Dat is goed voor de natuur, het klimaat, dierenwelzijn én de boer. In plaats daarvan worden boeren misleid door conservatieve politici en machtige lobbyclubs. Zij hebben natuurbescherming en klimaatactie tot zondebokken verklaard. Groene initiatieven zouden een aanval zijn op het bestaansrecht van de boer, terwijl het tegendeel waar is. Die manipulatieve tactiek werpt al zijn vruchten af. Zo heeft de EU de landbouwdoelen in haar klimaatplannen voor 2040 verlaagd. Ook heeft ze haar plannen om het gebruik van pesticiden te verminderen geschrapt.
Boer én natuur
Veel politici en lobbyclubs framen de landbouwcrisis als ‘boer versus natuur’. Dit is een valse tegenstelling. We hebben zowel onze boeren als een gezonde natuur keihard nodig voor een toekomstbestendig voedselsysteem. De boer en de natuur zijn van oudsher bondgenoten. Maar kortzichtige politiek, schadelijke subsidies en winstbeluste banken en bedrijven in de voedselketen hebben boeren in een onmogelijke spagaat gedwongen. Ze moesten de afgelopen decennia vaak kiezen: de productie opvoeren, met alle gevolgen voor dier, natuur en klimaat vandien, of een faillissement aanvragen. Politici en partijen die de status quo verdedigen, promoten in feite dus niet alleen natuur- en klimaatschade en dierenleed, maar ook de verdere achteruitgang van de boerenstand.
Nederland: stikstofcrisis door uitstelgedrag van de overheid
Als we kijken naar de Nederlandse situatie dan is de stikstofcrisis recentelijk de grootste aanjager van boerenprotesten geweest. De overheid heeft jarenlang nagelaten de natuurcrisis aan te pakken en de gigantische veestapel terug te dringen. De stikstofcrisis is dan ook het gevolg van dat uitstelgedrag. Slachtoffer daarvan zijn niet alleen de natuur, de dieren en het klimaat, maar ook de boeren.
Boeren hebben recht op het eerlijke verhaal. Helaas zullen er op korte termijn ingrijpende en pijnlijke keuzes moeten worden gemaakt om het aantal veedieren terug te dringen om de natuur te beschermen. Maar daarna zal dit juist ruimte bieden voor een werkelijk wenkend perspectief, míts de overheid aanstuurt op de noodzakelijke omslag naar een volhoudbaar landbouwsysteem: ecologisch, minder dieren en met meer in plaats van minder boeren. Waarbij wordt samengewerkt met de natuur, zonder chemische inputs en geimporteerd krachtvoer, en waarbij de boer wordt beloond voor groene diensten zoals natuur- en landschapsbeheer.
Veehouders die moeten stoppen moeten daar op een rechtvaardige manier voor worden gecompenseerd, en boeren die onderdeel willen worden van de oplossing op elke mogelijke manier daartoe worden ondersteund.
Een groeiende groep voorlopers en stapels wetenschappelijke rapporten laten zien dat het kan. Dus overheid, waar wacht je nog op?
Roep de overheid op om volop te investeren in duurzame landbouw. Teken de petitie.