De meest kwetsbare natuur kan niet wachten op de al jaren falende politiek

Amsterdam, 12 juli 2023 –  Greenpeace Nederland start een bodemprocedure tegen de overheid om de natuur te redden van de overmatige stikstofuitstoot. De stikstofaanpak van het demissionaire kabinet is aantoonbaar onvoldoende om de meest kwetsbare natuur te redden. Er is tot nu toe nauwelijks stikstof gereduceerd, het landbouwakkoord is geklapt en uit recente natuurdoelanalyses, in opdracht van de provincies, blijkt dat de natuur er nog slechter voor staat dan een jaar geleden. Greenpeace heeft geen andere keus dan de zaak aan de rechter voor te leggen.

“Het kabinet is gevallen en de politiek is daarmee voor lange tijd vleugellam geworden, terwijl de natuur die tijd echt niet meer heeft. En dit komt boven op de wanprestatie die het kabinet leverde, ook voordat het viel”, zegt Andy Palmen, directeur van Greenpeace Nederland. “De aanpak van de stikstofuitstoot in Nederland komt maar niet van de grond en de overheid overtreedt daarmee willens en wetens de wet. Daarom stappen we nu naar de rechter.”  

Meest kwetsbare natuur kan niet wachten op falende politiek

Volgens de Europese Vogel- en Habitatrichtlijn heeft de Nederlandse Staat de wettelijke verplichting om te voorkomen dat de natuur verslechtert. Vier jaar na de uitspraak van de Raad van State over het Programma Aanpak Stikstof (PAS), is er echter nauwelijks vooruitgang geboekt met het terugdringen van stikstof. De demissionaire minister voor Natuur en Stikstof erkende dat er de afgelopen vier jaar gemiddeld maar 5-7 mol per hectare per jaar is gereduceerd. Ter vergelijking: de neerslag op stikstofgevoelige natuur is gemiddeld 370 mol/ha/jaar te hoog. De huidige reductie is dus een druppel op een gloeiende plaat. 

Dreiging verdwijnen natuurtypen vanaf 2025

De natuur lijdt al tientallen jaren onder de buitensporige stikstofneerslag en verslechtert steeds verder. Voorbeelden van habitattypen die ernstig onder druk staan, zijn veengebieden zoals de Alde Feanen in Friesland en ook oude eikenbossen en heischrale graslanden op de Veluwe dreigen te verdwijnen. Dit heeft verstrekkende en onomkeerbare gevolgen voor de biodiversiteit. 

Ecologen waarschuwen dat achttien habitattypen en drie leefgebieden al in 2025 onherstelbaar beschadigd raken of zelfs kunnen verdwijnen als deze niet voortijdig onder de kritische depositiewaarden (KDW) worden gebracht. Voor twintig andere habitattypen en vier leefgebieden geldt hetzelfde in 2030. 

Dit komt enerzijds omdat de maatregelen onvoldoende zijn en anderzijds omdat in de wettelijke doelen geen prioriteit wordt gegeven aan de meest kwetsbare natuur.

Stikstofbeleid via de rechter

Inmiddels is duidelijk dat de Staat meerdere waarschuwingen, in de vorm van twee sommaties door Greenpeace Nederland, naast zich neerlegt. Greenpeace eist daarom in de dagvaarding dat de overheid de stikstofneerslag op de meest kwetsbare natuur snel en drastisch naar beneden brengt (onder de KDW), uiterlijk voor de ecologische deadlines van 2025 en 2030. 

“Het is een uitzonderlijke stap om de Staat voor de rechter te dagen”, zegt Bondine Kloostra (advocaat, Prakken d’Oliveira). “Maar zoals we ook hebben gezien in de Urgenda-zaak, is de gang naar de rechter de enige remedie wanneer de politiek het laat liggen. Greenpeace Nederland is bij mijn weten in Europa de eerste milieuorganisatie die een civiele zaak start over de nalatigheid van de Staat om grote delen van de natuur te beschermen tegen de aantasting door stikstof”. 

Noot voor de redactie, niet voor publicatie:

  • De belangrijkste eisen van Greenpeace Nederland aan de Staat.
  • De volledige tekst van de dagvaarding.
  • De eerste zitting in de bodemprocedure wordt in 2024 verwacht. De uitspraak zal  6 weken na de zitting volgen.
  • De inzet van Greenpeace Nederland is gebaseerd op de zogenaamde ‘Urgente Lijst’ uit het rapport Herstelbaarheid van door stikstofdepositie aangetaste Natura 2000-habitattypen: een overzicht dat in december 2022 werd opgesteld door Tomassen et al. (Onderzoeksinstituut BWARE in opdracht van de Taakgroep Ecologische Onderbouwing). Dat onderzoek bevestigt de bevindingen die hebben geleid tot de lijst van habitattypen en leefgebieden die volgens Bobbink et al. 2022 en de Quickscan Natuurdoelanalyses van de Taakgroep voor eind 2025 onder de KDW dienen te worden gebracht met uitzondering van één habitattype (H91D0 Hoogveenbossen), en de lijst met habitattypen en leefgebieden met urgentie 2030. Uit deze ecologische onderzoeken blijkt, dat er in totaal sprake is van achttien habitattypen en drie leefgebieden die voor eind 2025 en twintig habitattypen en vier leefgebieden die uiterlijk in 2030 onder de KDW’en moeten worden gebracht (de Urgente Lijst).