De natuur heeft haar eigen manieren om het klimaat op aarde te reguleren. Het enige dat de mens hoeft te doen is de ecosystemen niet te verstoren. Neem de walvis: de mest van dit enorme zoogdier is bevorderlijk voor de groei van plantaardig plankton, zoals microscopische algen. Dat plankton is voeding voor veel zeeorganismen, produceert een hoop zuurstof en is een kei in het opslaan van CO2. Zo helpt de walvis dus indirect onze opwarmende planeet koel te houden.
Iedereen bij Greenpeace hoort op verjaardagen dit grapje: ‘Je werkt bij Greenpeace? Dus jij bent de hele dag in rubberen bootjes walvissen aan het redden?’ Het zou op een gegeven moment kunnen vervelen, maar dat cliché omarm ik met trots. Onze strijd voor de walvissen heeft een resultaat opgeleverd waar je u tegen zegt: bij Antarctica is een walvisreservaat ingesteld en er geldt bijna overal ter wereld een verbod op de commerciële walvisjacht.
Toen Greenpeace actievoerde tegen de walvisjacht, stonden sommige walvissoorten op uitsterven. Als dat had doorgezet, was ons klimaat er nóg slechter aan toe geweest.
Walvis redt klimaat
Walvissen nemen tijdens hun leven maar liefst 33 ton CO2 op. Een potvis neemt evenveel CO2 op als 3.000 bomen, aldus het KNMI. Als een walvis sterft, zinkt zijn lichaam naar de bodem van de oceaan. Daarmee houdt hij de opgeslagen CO2 voor eeuwen uit de atmosfeer. Wat dat betreft is het beschermen van walvissen effectiever dan programma’s waarbij bomen worden aangeplant, want als bomen afsterven of verbranden, komt de opgenomen CO2 weer vrij.
Walvissen spelen nog een andere rol in de strijd tegen de klimaatcrisis. Waar walvissen zijn, daar vind je plankton. Dankzij de mest van walvissen groeit de hoeveelheid plankton. Hun mest is rijk aan voedingsstoffen, omdat walvissen krill eten. In krill zitten de juiste voedingsstoffen voor plantaardig plankton. Een paar jaar terug ontdekten wetenschappers dat walvissen drie keer zoveel krill eten dan gedacht en ze dus nog meer plankton-stimulerende mest produceren. Bovendien leggen walvissen grote afstanden af, waardoor het plankton wijd wordt verspreid.
Waarom plankton zo belangrijk is? Het microscopisch kleine plankton produceert de helft van alle zuurstof op aarde en slaat 40 procent van alle CO2 op. Dat is evenveel als vier Amazone-regenwouden!
Redden wij de walvis?
Je zou denken dat we er dus alles aan doen om het de walvis naar de zin te maken. Helaas is het tegendeel waar. De hoeveelheid krill in de oceanen holt achteruit. In de eerste plaats door industriële visserij. Er wordt veel teveel naar krill gevist, met name voor de productie van vis- en veevoer, waardoor er niet genoeg overblijft voor de walvis. Ten tweede lijdt ook krill onder onze hoge CO2-uitstoot. Dat overschot aan CO2 verzuurt de oceanen. In sommige regio’s is de hoeveelheid krill daardoor al met 80 procent afgenomen. Dat betekent minder eten voor walvissen en daardoor minder mest voor plankton. Onderzoekers lieten onlangs zien dat minder krill kan leiden tot een afname van baleinwalvissen in Antarctica.
Niet op walvissen jagen is dus onvoldoende om hun voortbestaan en hun belangrijke bijdrage aan een gezond klimaat zeker te stellen. De walvis (en dus het klimaat) beschermen, betekent zorg dragen voor gezonde oceanen en een einde maken aan schadelijke overbevissing. Gelukkig voert Greenpeace campagne voor de bescherming van de oceanen, samen met miljoenen supporters wereldwijd!
Ook de haai is een klimaatheld
Haaien helpen, op hun unieke manier, bij de opslag van CO2. Dit doen de roofdieren door ecosystemen onder water in balans te houden. Een voorbeeld zien we bij zeegrasweiden, waar tijgerhaaien regelmatig op jacht gaan naar prooidieren. Daarmee voorkomen ze dat die dieren de weiden kaalvreten. Zeegras is namelijk zeer effectief in het opslaan van CO2 via fotosynthese; het doet dat 35 keer sneller dan een tropisch regenwoud.
Ook elders zijn haaien essentieel voor het in stand houden van de balans in ecosystemen. Neem koraalriffen: als het aantal haaien in zulke riffen afneemt, krijgen kleine vissen en woekerende algen vrij spel. Sterk koraal, met divers leven, is ontzettend belangrijk voor gezonde oceanen. Maar liefst 25 procent van alles wat in de oceanen leeft is afhankelijk van koraalriffen. Ook de mens kan niet zonder koraal: wereldwijd zijn 1 miljard mensen afhankelijk van visserij en voedsel uit het rif.
Prooidier van de industriële visserij
De haai is een uitstekend roofdier, maar totaal ongeschikt als prooidier. Haaien horen aan de top van de voedselketen. Ze nemen ruim de tijd om op te groeien, tijdenlang zwemmen ze rond als niet-vruchtbare tieners. Als ze eindelijk de vruchtbare leeftijd hebben bereikt, leggen ze alsnog maar weinig eitjes. Vanwege die langzame voortplanting lopen ze een groter risico om uit te sterven als er op ze wordt gejaagd. En laat nou juist dat het geval zijn. Haaien belanden (al dan niet doelbewust) in de gigantische netten van industriële vissers. De gevolgen zijn desastreus. Volgens een studie uit 2021 zijn de populaties haaien en roggen in de oceanen sinds 1970 met ruim 70 procent teruggelopen. De belangrijkste oorzaak: overbevissing.
De dolfijn
Net zoals walvissen bemesten dolfijnen de oceanen. Zo bevorderen ze ook de groei van plankton. Bovendien houdt de dolfijn net als de haai ecosystemen in balans. Anders dan de haai, staat de dolfijn niet aan de top, maar in het midden van de voedselketen. De dolfijn eet en wordt gegeten en is daarmee een onmisbare schakel in de keten.
Die onmisbare schakel staat echter onder druk door overbevissing en klimaatverandering. Ook de dolfijn belandt in de sleepnetten van vissers. En ze gedijen slecht bij de stijgende temperaturen in de oceanen. Ze planten zich daardoor langzamer voort. Zo deed één enkele hittegolf in Australië het voortplantingsniveau van dolfijnen met 12 procent inzakken. Zes jaar later was het niveau nog altijd niet hersteld. Het is voor de dolfijn dus extra zorgelijk dat de oceanen sneller opwarmen dan wetenschappers vroeger voor mogelijk hielden.
Hoe kunnen we walvissen, haaien en dolfijnen beschermen?
Greenpeace pleit al sinds jaar en dag voor een wereldwijd netwerk van zeereservaten als oplossing voor overbevissing. Een zeereservaat is een beschermd gebied waarin geen visserij of andere industriële activiteiten mogen plaatsvinden. Zo kan het zeeleven zich in alle rust herstellen. Onze campagnes hebben hun vruchten afgeworpen. In 2023 zag een wereldwijd oceanenverdrag het licht. Nu is het zaak dat overheden dit verdrag ook gaan ratificeren.
Daarnaast moet de CO2-uitstoot drastisch worden teruggebracht, zodat de oceanen niet verder opwarmen en verzuren. En diepzeemijnbouw – de nieuwste industrie die de oceanen bedreigt – mag nooit groen licht krijgen. Alleen zo kunnen we onze blauwe bondgenoot in tact houden.
Bekijk hier wat jij kunt doen voor de oceanen.
Teken de Petitie