Vanaf het dek van de Rainbow Warrior heb ik er perfect zicht op: de almaar groeiende stapels gezaagd hout in de haven van Santarem, afkomstig van vrachtwagens die af en aan rijden. De bestemming van dat hout is onder andere Flushing, oftewel Vlissingen. Hout uit deze omgeving wordt vaak illegaal gekapt. Mijn collega Paulo laat luchtfoto’s zien van grote kale plekken in het Amazonewoud niet ver hier vandaan. De foto’s zijn afgelopen week gemaakt tijdens een controlevlucht. We bestuderen de GPS-coördinaten en ja hoor, illegaal gekapt. Dit gebied is eind jaren negentig door de overheid aan landloze boeren gegeven, maar is sindsdien geteisterd door houtkapbedrijven. In plaats van de boerenfamilies te beschermen, besloot de overheid hun 52.000 hectare land terug te brengen naar 11.000 hectare. De overige 41.000 hectare kregen de houtkapbedrijven in de schoot geworpen.
Invasie van veeboeren
Nog een staaltje overheidsfalen waar ik getuige van mag zijn: gisteren bezochten zestig afgevaardigden van lokale leefgemeenschappen de Rainbow Warrior. Een van hen was Yvette. Zo’n 6 jaar geleden was ze op uitnodiging van Greenpeace in Nederland en deed een dringende oproep aan politici en bedrijven: zorg dat geïmporteerde soja niet bijdraagt aan ontbossing en sociale conflicten. Nederland is een grote afnemer van Braziliaanse soja, dat vooral gebruikt wordt voor veevoer. Yvette en de anderen wonen allemaal in de omgeving van de federale snelweg, de BR 163 die dwars door het Amazonewoud loopt. Deze weg wordt ook wel de sojasnelweg genoemd omdat het twee belangrijke sojagebieden verbindt. In 2004 kondigde de overheid aan de weg te asfalteren. Er zouden maatregelen getroffen worden om de negatieve sociale en milieu-effecten tegen te gaan. Maar tegenwoordig is 80 procent geasfalteerd, zijn beschermde gebieden verkleind en gaat de lokale bevolking gebukt onder een invasie van veeboeren en illegale houtkappers die het op hun land hebben gemunt.
Bescherming tegen wie
Met het aantreden van President Dilma Rousseff, die bezwoer de Amazone te beschermen, is het werk van mensen als Yvettte nog moeilijker geworden. Zo is het beschermde gebied dit jaar nog verder verkleind – vooral om grote dammen te realiseren, is er meer en meer geweld in de regio – in het afgelopen jaar zijn 8 activisten om het leven gekomen – en wordt de boswet die de Amazone moeten beschermen, volledig uitgekleed. Toen ik Yvette in Nederland ontmoette, werd ze al met de dood bedreigd. Nu valt ze onder een beschermingsprogramma van de overheid. Dezelfde overheid die haar strijd voor de (land)rechten van haar leefgemeenschap juist enorm moeilijk maakt.
Hilde Stroot, campagneleider bossen, woont sinds januari met haar gezin in de Braziliaanse stad Manaus. Daar werkt ze op het Greenpeace-kantoor mee aan de bescherming van de Amazone. De komende maanden houdt ze ons regelmatig via een blog op de hoogte.