Ons landgebruik heeft rampzalige gevolgen voor ons klimaat. Dat zegt het invloedrijke klimaatpanel van de VN, het IPCC. Het panel heeft op een rij gezet hoe onder meer landbouw en veeteelt bijdragen aan de opwarming van de aarde: en wat we er zélf aan kunnen doen.
Tijd over? Lees hier het hele rapport
Bossen en natuurgebieden oplossing tegen klimaatverandering
Het rapport alarmeert over de rampzalige gevolgen van ons landgebruik, met name op onze bossen, gras- en draslanden en op de de manier waarop ons voedsel wordt gemaakt. Tegelijk onderstreept het rapport juist het belang van die bossen en natuurgebieden voor het tegengaan van klimaatverandering en de noodzaak voor een omslag naar ecologische landbouwmethoden zonder gebruik van chemische bestrijdingsmiddelen en kunstmest. Op deze manier kunnen we ook in de toekomst onze voedselvoorziening veiligstellen.
6x hoe we met ons landgebruik moeten omgaan
1. Bossen helpen de klimaatcrisis tegen te gaan
Bossen bieden een essentiële buffer tegen de aanhoudende klimaatverandering. Grote, gezonde bossen zijn van vitaal belang om onder de 1,5 ° C temperatuurstijging te blijven, het niveau dat nodig is om het klimaat onder controle te houden en de aarde leefbaar te houden zoals we die nu kennen.
Ook andere natuurlijke gebieden zoals gras- en draslanden spelen hierin een cruciale rol. Ze halen koolstofdioxide (CO2) uit de atmosfeer en leggen dit vast in plantaardig materiaal en in de bodem. De bossen die we nog over hebben moeten worden beschermd, beschadigde bossen moeten worden hersteld en miljoenen inheemse bomen moeten worden geplant om natuurlijke bossen te herstellen.
2. Minder vlees- en zuivelproductie is goed voor het klimaat
Bossen en graslanden worden in een steeds hoger tempo vernietigd, grotendeels voor de intensieve landbouw. Maar liefst 80% van de wereldwijde ontbossing wordt veroorzaakt door landbouw. Met name de massale productie van goedkoop vlees en veevoer neemt veel ruimte in beslag.
Door de drastische verandering van het landschap worden er niet langer broeikasgassen uit de lucht gehaald, maar gaan deze juist in de lucht. Bijvoorbeeld door het verbranden van de bomen, maar ook via de enorme hoeveelheden mest, en boeren en scheten die de veedieren produceren.
Voor industriële landbouw wordt bovendien op grote schaal kunstmest gebruikt. De klimaatimpact van landbouw is dan ook groot; bijna een kwart van de wereldwijde uitstoot is afkomstig van de landbouw en ontbossing die ermee gepaard gaat. De vlees- en zuivelproductie is verantwoordelijk voor het grootste deel daarvan.
Door de hoeveelheid vlees en zuivel die we produceren en eten te verminderen, vermindert de hoeveelheid bos die worden omgezet in landbouwgrond. Een reductie van de wereldwijde vleesconsumptie met 50% in de komende 30 jaar – waarbij Europa en Noord-Amerika door hun hoge huidige consumptie nog meer zullen moeten minderen – is cruciaal om de klimaatcrisis te bestrijden.
3. Voor het land zorgen, betekent voor planten en dieren zorgen
Het is geen geheim dat bossen, graslanden en andere natuurlijke gebieden een broedplaats zijn voor wilde dier en- plantensoorten. Deze hotspots bevatten duizenden soorten, waarvan velen nog nooit bestudeerd of ontdekt zijn door wetenschappers.
Doordat deze natuurlijke gebieden worden omgezet in industriële landbouwgrond, wordt deze soortenrijkdom vervangen door eentonige vlaktes met slechts enkele dier- of plantensoorten. Denk aan enkele veesoorten grazend op een stuk gras en uitgestrekte velden van palmolie of sojavoer.
Veel wilde soorten worden hierdoor bedreigd; het recente IPBES rapport van de VN waarschuwt dat een miljoen plant- en diersoorten dreigen uit te sterven vanwege menselijke activiteit. Tegelijk zijn deze eentonige productievelden onvoldoende weerbaar tegen het veranderende klimaat, waarin vaker droogtes en heftige neerslag voorkomen. Hierdoor neemt het risico dat oogsten mislukken toe en daarmee neemt de voedselzekerheid af.
Om dit te voorkomen, moet de uitbreiding van de industriële landbouw een halt worden toegeroepen. Het toepassen van ecologische landbouwmethoden zal het gebruik van pesticiden verminderen. Dit is goed nieuws voor de bijen en andere insecten die hierdoor ernstig worden bedreigd. Natuurlijke gebieden moeten worden hersteld.
Alleen op deze manier kunnen ze de verscheidenheid van het leven op onze planeet, de biodiversiteit, kunnen blijven ondersteunen.
4. Waarom inheemse gemeenschappen belangrijk zijn
Inheemse gemeenschappen vechten aan de frontlinie voor de bescherming van bossen en andere natuurgebieden. Ze vertegenwoordigen minder dan 5% van de wereldbevolking, maar collectief bezitten ze meer dan een derde van alle overgebleven natuurlijke gebieden. Studies hebben aangetoond dat gebieden die door inheemse gemeenschappen worden beschermd meer biodiversiteit hebben dan elders.
Vandaag de dag worden over de hele wereld de rechten van inheemse gemeenschappen geschonden en hun land vernietigd. Inheemse gemeenschappen ervaren intimidatie en geweld. Er worden zelfs mensen vermoord als ze in opstand komen tegen bedrijven en regeringen die hun land proberen te exploiteren, of het nu gaat om mijnbouw, houtkap of industriële landbouw.
Het nieuwe IPCC-rapport laat opnieuw zien dat het respecteren en ondersteunen van inheemse gemeenschappen van essentieel belang is om ervoor te zorgen dat bossen en andere natuurgebieden gezond blijven en goed beheerd worden.
5. Gezond land betekent vruchtbare grond
Het vervangen van natuurlijke bossen door industriële landbouw is slecht nieuws voor de bodem. Het produceren van meerdere oogsten per jaar op een zelfde stuk land put de bodem uit. Het hoge gebruik van bestrijdingsmiddelen en kunstmest zijn daarnaast schadelijk voor het milieu, voor omwonenden en de omliggende natuur. Volgens de VN is een derde van alle grond al aangetast en verliezen we elk jaar 24 miljard ton vruchtbare grond. Het is duidelijk dat dit grote gevolgen zal hebben voor ons vermogen om voedsel te blijven produceren.
Een omslag van industriële landbouw naar een meer ecologische aanpak, samen met het verminderen van de vlees- en zuivel productie, zal de druk op het land verminderen en de bodemvruchtbaarheid op peil houden. Ook de bodem zorgt voor de opslag van koolstof, dus een gezonde bodem draagt ook bij aan de aanpak van de klimaatcrisis.
6. Gezond land betekent gezonde mensen
Eén op de negen mensen op onze planeet lijdt honger, ongeveer 2 miljard mensen hebben overgewicht. Om voldoende gezond voedsel te kunnen produceren voor iedereen, is alle beschikbare landbouwgrond ook daadwerkelijk nodig voor de productie van voedsel voor mensen. Het is niet logisch om een groot deel van landbouwgrond te gebruiken voor de productie van gewassen die bestemd zijn voor biobrandstoffen en voor veevoer.
Door over te schakelen naar een grotendeels plantaardig dieet met meer groenten, fruit, noten en peulvruchten, is er aanzienlijk minder ruimte nodig voor onze voedselproductie. Zo wordt land teruggegeven aan de natuur, wat opnieuw bebost kan worden. Vermindering van vleesconsumptie kan ook gezondheidsrisico’s (zoals hartaandoeningen en diabetes type 2) verminderen en uiteindelijk zelfs tot drieënhalf jaar aan het leven van mensen toevoegen.
Conclusie: bosbescherming en overstap naar ecologische landbouw is nu nodig!
Om de klimaatcrisis het hoofd te bieden hebben we geen tijd te verliezen. Dit IPCC rapport laat het belang en de plicht zien om onze resterende bossen te beschermen en te herstellen. En om de omslag te maken naar een ecologisch landbouwsysteem met minder dieren, waarin wordt samengewerkt met natuur in plaats van dat deze wordt uitgeput. Dit zal niet alleen helpen bij het redden van met uitsterven bedreigde dier- en plantensoorten en het verdedigen van de rechten van inheemse gemeenschappen, maar ook enorme hoeveelheden koolstof uit de atmosfeer kunnen verwijderen door opslag in bomen en bodems. Dat is niet alleen een noodzaak voor de gezondheid van onze planeet, maar ook goed voor onze eigen gezondheid.
Bewerkt stuk van Dr. Reyes Tirado, werkzaam bij het Greenpeace Research Laboratory aan de University of Exeter in Engeland.
Doe mee