Een winterwortel met een plastic jasje. Een zak vol winegums per stuk in plastic verpakt. Greenpeace heeft de buik vol van dit soort onzin. We confronteren de grootste vervuilers daarom nu met hun eigen plastic troep.
De hoeveelheid wegwerpverpakkingen waar jij in winkels tegenaan loopt, is overweldigend. Dat is het ook voor onze oceanen: elke minuut (!) belandt een vuilniswagenlading aan plastic in zee. Het gros bestaat uit wegwerpverpakkingen van fast-moving consumer goods. Dat is multinationaltaal voor goedkope levensmiddelen zoals drankjes, snacks en producten voor persoonlijke hygiëne.
Ook de met plastic omwikkelde winegums van Redband vallen daaronder. Met meer dan de helft van de 31.000 stemmen werd dit product dan ook de terechte winnaar van de #mispakselverkiezing die Greenpeace dit najaar organiseerde.
Plastic Soup
Redband beloofde beterschap – en wij houden nauwlettend in de gaten of de producent zich hieraan houdt. Hoe denken de andere grootvervuilers het probleem aan te pakken? Of laten ze het gewoon over aan onze collega’s van de Ocean Cleanup?
Begin september ondernam Boyan Slat, de Nederlandse bedenker van deze reusachtige ‘plasticvanger’, zijn eerste poging om het drijvende plastic van de Great Pacifc garbage patch op te ruimen.
Daar was toen ook het Greenpeace-schip Arctic Sunrise, om onderzoek te doen naar de herkomst van het plastic in deze ‘soep’ die nu al zo groot is als Spanje en Frankrijk samen.
Wat zie je eigenlijk als je door de beruchte plasticsoep vaart, vroegen we aan David Pinsky, campagneleider oceanen bij Greenpeace en aan boord van ons schip. ‘Vooral veel plastic flessen en visnetten, tasjes en dingen als tandenborstels’, vertelt hij. ‘Maar wat bovenop drijft, is slechts het spreekwoordelijke topje van de ijsberg.’
Het beeld onder water valt volgens David en de onderzoekers alleen te beschrijven als een ‘plastic smoothie’. ‘Een klein petflesje doet er al 500 jaar over om af te breken’, legt David uit.
‘Maar voordat dat gebeurt, valt het eerst in minuscule deeltjes uiteen. Al die plastic deeltjes drijven als een smoglaag door de oceaan. Naar schatting belandt meer dan twee derde daarvan ook nog eens op de zeebodem. Dat allemaal opruimen, is als een overvolle badkuip legen met een wattenstaafje. Echt niet te doen.’
Grote bedrijven vervuilen door
Tijdens hun reis door de plasticsoep documenteerden David en het onderzoeksteam duizenden opgeviste stukjes microplastics. Een deel ervan, hoe klein ook, konden ze herleiden naar Coca-Cola, Pennzoil, Schick, Unilever en Bayer.
Geen verrassing, want Coca-Cola en Unilever zijn ook 2 van de top 10-merken die kort daarvoor werden geïdentifceerd tijdens een opruimactie van de #breakfreefromplastic beweging, waar ook Greenpeace zich bij heeft aangesloten. In 42 landen zeefden, sorteerden en telden duizenden vrijwilligers honderden uren lang stukjes plastic die ze in de natuur aantroffen.
Wie zo overduidelijk onderdeel is van het probleem, maakt ook deel uit van de oplossing. Daarom vroegen we openheid van zaken aan de grootste producenten van fast-moving consumer goods: Unilever, Mars, Nestlé, Coca-Cola, Colgate-Palmolive, Danone, Johnson & Johnson, Kraft-Heinz, Mondelez, PepsiCo en Procter & Gamble.
Geen enkel bedrijf wilde openbaar maken hoe groot zijn plastic voetafdruk precies is. Maar het meest zorgwekkende is nog wel dat niemand van plan is het gebruik van plastic wegwerpverpakkingen te verminderen.
Greenpeace-schepen komen in actie
Wat alle bedrijven wél noemen, is het woord recycling. Maar dat alleen is lang niet voldoende om de plasticcrisis aan te pakken. Van al het plastic op aarde wordt tot nu toe 9 procent daadwerkelijk gerecycled.
De meeste bedrijven hebben domweg geen idee waar hun weggegooide verpakking uiteindelijk terechtkomt en voelen zich daar ook niet verantwoordelijk voor. Maar daar gaat Greenpeace ze een handje bij helpen.
De komende zes maanden varen we met onze schepen Esperanza, Rainbow Warrior en Arctic Sunrise over de wereldzeeën en rivieren. Van de Great Pacifc garbage patch tot de Rijn; we gaan alle ogen openen voor de gevolgen van onze wegwerpcultuur op dieren én mensen.
De directeuren van de eerder genoemde grootvervuilers hebben inmiddels een uitnodiging ontvangen: stap aan boord en ontdek zelf wat jullie plastic aanricht. Wie niet aan boord komt, kan een actie verwachten. De verpakkingen die wij tegenkomen, gaan we op een ludieke manier terugbrengen naar de rechtmatige eigenaar.
In januari zetten we koers naar het zuidelijk halfrond, waar mens en milieu het zwaarst gebukt gaan onder het wegwerpplastic dat op het noordelijk halfrond geproduceerd wordt.
Samen met China zijn opkomende economieën in Zuidoost-Azië als Indonesië, de Filipijnen, Thailand en Vietnam goed voor 55 tot 60 procent van de plasticvervuiling in de oceanen. En dat is echt niet alleen afkomstig van de lokale bevolking: Azië is al decennialang de stortplaats voor plasticafval waarmee wij ons geen raad weten.
Plastic in Azië
Tussen 1992 en 2016 werd maar liefst 72,4 procent van het wereldwijd ingezamelde plasticafval naar China en Hongkong verscheept. In januari 2018 werd het China eindelijk te veel en verbood het de invoer van afval, waaronder plasticverpakkingen.
Thailand, de Filipijnen en Vietnam lijken nu de alternatieve vuilnisberg te worden. Een problematische ontwikkeling, aangezien de afvalscheiding, inzameling en recycling in deze landen nog verre van op orde is.
Tot overmaat van ramp hebben de grootvervuilers grootse uitbreidingsplannen voor dit deel van de wereld. De markt voor shampoos, tandpasta’s, lotions, specerijen en kant-en-klaarvoedsel in plastic eenpersoonsverpakkingen groeit als kool. Logisch, want duurdere (luxe) producten worden daardoor betaalbaar voor het grote publiek. Nestlé haalt in Azië inmiddels 42 procent van zijn totale omzet op.
Goedkope reclame
Voor producenten zijn dit soort goedkope wegwerpverpakkingen belangrijk voor hun verdienmodel én is het een effectieve, goedkope manier om hun naamsbekendheid
te vergroten. Een marketinginstrument dus, al zullen ze het zelf natuurlijk niet zo noemen. Redband bijvoorbeeld, beargumenteert zijn separaat verpakte winegums met: ‘Zo pakken mensen minder snel een hele hand snoep’.
Jaja, Redband wil graag dat mensen minder gaan snoepen; zouden ze het zelf geloven? De argumenten die nog wel zinnig lijken, zijn ‘voedselverspilling tegengaan’ en ‘de houdbaarheid verlengen’. Het eerste wordt al snel ontkracht door een rapport dat in april van dit jaar verscheen: ‘Unwrapped: How throwaway plastic is failing to solve Europe’s food waste problem (and what we need to do instead)’.
Jasjes van plastic? Nergens voor nodig!
Het merken van zoete
aardappelen en avocado’s
bespaart 750.000 plastic
verpakkingen per jaar.
Friends of the Earth, Zero Waste Europe en Rethink Plastic onthullen daarin een grote paradox: sinds de introductie van eenmalige plasticverpakkingen in de jaren 50 van de vorige eeuw is niet alleen de hoeveelheid plasticafval toegenomen, maar óók de voedselverspilling.
Tussen 2004 en 2014 verdubbelde de voedselverspilling door huishoudens in Europa… en nam de hoeveelheid afval van plasticverpakkingen met 50 procent toe. Om precies te zijn is elke Europeaan verantwoordelijk voor 30 kilo plasticafval per jaar.
Wat wél waar is, is dat bijvoorbeeld een komkommer drie keer zo lang mee gaat dankzij een jasje. Maar moet dat jasje per se van plastic zijn? ‘Absoluut niet’, zegt Michaël Wilde van biologische groenten- en fruitgroothandel Eosta. ‘Voor producten waar wel iets omheen moet, zoals snoeptomaatjes of bessen, gebruiken wij bakjes van suikerrietafval.
Helaas niet doorzichtig, maar je kunt (nog) niet alles hebben.’ Voor komkommers zijn Nederlandse telers hard op zoek naar een oplossing, weet hij. ‘Bijvoorbeeld via slimme veredeling, waardoor de komkommer minder snel uitdroogt en dus langer goed blijft.’
Eosta introduceerde in Europa ook een alternatief voor de wettelijke verplichting om biologisch van niet-biologisch te onderscheiden. ‘Tot 70 procent van alle biologische groente en fruit zit om die reden in plastic verpakt.’
In 2016 kwam Eosta daarom met natuurlijk merken. Michaël: ‘Een laser haalt wat pigment uit de schil van bijvoorbeeld een avocado, waardoor een bio-keurmerkje ontstaat. Voilà, plastic overbodig!’
Plastic verzamelen
Jouw inspanningen om plastic verpakkingen in te zamelen en te recyclen zijn belangrijk en prijzenswaardig. Maar er is meer nodig. Daarom eist Greenpeace actie van de plasticzakkenvullers.
Om het probleem bij de wortels aan te pakken, moeten deze bedrijven drastisch gaan innoveren en investeren in alternatieve verpakkingen, die niet uitnodigen tot wegwerpen maar tot hergebruik en navulling. En ze moeten concrete doelen opstellen om het gebruik van wegwerpplastic te verminderen en stapsgewijs uit te faseren.