De rijksoverheid heeft documenten openbaar gemaakt na een Woo-verzoek van Greenpeace. Het gaat om alle documenten en communicatie van verschillende ministeries over klimaatverandering, klimaatadaptatie en waterveiligheid met betrekking tot Bonaire, St. Eustatius en Saba. Een groot deel van de tekst in de documenten is weggelakt. Uit de stukken blijkt dat de overheid al langere tijd op de hoogte is van de grote risico’s die klimaatverandering vormt voor de drie bijzondere gemeenten. Maar jarenlang nam de staat nauwelijks maatregelen, ondanks het besef van de toenemende dreiging door klimaatverandering. In een van de opgevraagde documenten staat dat wettelijke bescherming tegen overstroming niet nodig zou zijn omdat een watersnoodramp nog niet heeft plaatsgevonden.
Wat is een Woo-verzoek?
De Wet open overheid (Woo) stelt burgers en organisaties in staat om informatie op te vragen bij de overheid. Zo waarborgt de Woo ons recht op informatie van de overheid, waaronder de wijze waarop besluiten tot stand komen. Het Woo-verzoek van Greenpeace ging specifiek over de interne en externe communicatie van de overheid met betrekking tot klimaatverandering, klimaatadaptatie en waterveiligheid op de BES-eilanden. [fold in einde]
‘Constante dreiging’ voor eilanden
Inwoners van Bonaire lopen grote risico’s door klimaatverandering. Dat toont het onderzoek van de Vrije Universiteit dat Greenpeace vorig jaar publiceerde. Maar al lang daarvoor was dit bekend binnen de overheid. Zo vermelden de woo-stukken een speech van premier Rutte bij de Verenigde Naties in 2021: ‘de zes laaggelegen eilanden in het Caribische deel van het Koninkrijk leven met de constante dreiging van zeespiegelstijging, droogte en tropische orkanen’.
Maatregelen bleven uit
De regering erkende dus de urgentie en ernst van de gevolgen door klimaatverandering voor het Caribische deel van het koninkrijk. Maar maatregelen om inwoners te beschermen bleven uit. Al ruim vier jaar geleden stelden ambtenaren aan de minister van Infrastructuur en Waterstaat voor om een onderzoek te starten naar de impact van de zeespiegelstijging op waterveiligheid, vitale infrastructuur (o.a. elektriciteit, drinkwater en havens). Deze aanbeveling kwam na een ‘quickscan’ naar de waterveiligheid voor Bonaire, St. Eustatius en Saba, waarin zeespiegelstijging niet meegenomen was. Aan dit advies werd echter geen gehoor gegeven.
In 2020 werd er gesproken over een soort ‘Deltaprogramma voor de eilanden’, maar het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat zag een ‘terughoudende rol’ voor zichzelf. Ook was er in januari 2021 al een ‘startnotitie’ om een klimaattafel voor Bonaire op te zetten. Maar pas nadat Greenpeace het onderzoek van de Vrije Universiteit publiceerde, besloot de regering iets te doen. Bijna twee jaar na de ‘startnotitie’ werd Ed Nijpels aangesteld om een advies te schrijven over een klimaattafel voor Bonaire. De klimaattafel is nog altijd niet van start.
‘Watersnood’ moet nog komen
De documenten die geopenbaard zijn maken de pijnlijke reden achter het gebrek aan maatregelen zichtbaar. Als ‘historische verklaring’ wordt gesteld dat het ontbreken van wettelijke bescherming tegen overstromingen, zoals wel geldt voor andere gemeenten, komt doordat een watersnood nog moet plaatsvinden:
‘’De BES eilanden hebben de afgelopen eeuw niet te kampen gehad met watersnoodrampen. De ligging boven de zeespiegel en daardoor het ontbreken van (diepe) polders is hiervoor een belangrijke geografische verklaring. Hierdoor was er ook geen aanleiding om maatregelen te nemen en daarover bij wet vast te leggen’’.
Deze historische verklaring stelt eigenlijk dat de overheid pas in actie komt als er zich een ramp heeft voorgedaan. En dat terwijl de risico’s duidelijk zijn. Er hebben wel degelijk al overstromingen plaatsgevonden, zoals afgelopen jaar op Bonaire. Ook nemen de risico’s toe, als gevolg van de stijgende zeespiegel door klimaatverandering. Dit leidt tot een zorgwekkende situatie waarin inwoners niet beschermd worden.
Hoogste tijd voor actie
Ondanks dat de gevaren van klimaatverandering voor Bonaire erkend werden, zette de regering pas een eerste stap om Bonaire te beschermen nadat wij onderzoek publiceerde van de Vrije Universiteit. Het advies van Nijpels voor de oprichting van een klimaattafel voor Bonaire is echt pas een eerste stap. Er is een jarenlange achterstand die ingehaald moet worden. We hebben de middelen en de kennis om iedereen te beschermen in de klimaatcrisis. Het is de hoogste tijd dat de regering in actie komt om ook de mensen die op Bonaire wonen te beschermen.
Eis je ook rechtvaardigheid voor Bonaire? Teken dan nu en steun de klimaatzaak!