Dit is een verhaal van schade en verlies. Maar ik hoop ook van verheldering. Deze zomer bezocht ik Vanuatu, een eilandengroep in de Stille Oceaan, om deze langlopende campagne van studenten tegen klimaatverandering te ondersteunen. Zij kregen voor elkaar dat het Internationaal Gerechtshof met een advies komt over de wettelijke verplichting van landen om klimaatverandering tegen te gaan. Ik heb met eigen ogen kunnen zien dat inwoners van landen die het minst hebben bijgedragen aan de opwarming van de aarde het hardst worden geraakt door de gevolgen.
Mijn reis begon op het eiland Efate. Ik werd er hartelijk verwelkomd door de mensen van Vanuatu, vergelijkbaar met de warmte die ik gewend ben op de Caribische eilanden. Tijdens de eerste dagen in de hoofdstad Port Vila werden verschillende evenementen georganiseerd op het Greenpeace-schip Rainbow Warrior, om verhalen te delen en culturen met elkaar te verbinden. Dat bracht mij in contact met mensen uit verschillende landen in de Pacific.
Een van de aangrijpende verhalen kwam van Kabai Pabai en Paul Kabai van de Torres Strait-eilanden, die worden bedreigd door zeespiegelstijging en zouter wordend grondwater. Daardoor hebben ze steeds meer moeite met het groeien en telen van gewassen, waardoor de levenswijze van eilandbewoners flink is aangetast. Dat herinnerde me aan de dreiging van zeespiegelstijging voor Bonaire, waar ik opgroeide. Mijn opa had een ‘kunuku’, zo noemen wij een boerderij in het Papiamentu. Ik moest aan hem denken en aan alle anderen met een kunuku. Wat doe je als je geen voedsel meer kan verbouwen voor je familie?
Vervolgens bezochten we Eton, een dorp in het oosten van Efate, we leerden van inwoners over de pandanusplant en hoe deze van vitaal belang is voor hun gemeenschappen. Bladeren van deze groengele plant worden gebruikt voor daken, tassen en meer, en zijn een bron van inkomsten. Ellen vertelde over haar ervaring als iemand met een beperking gedurende twee tropische cyclonen. In een rolstoel ben je simpelweg kwetsbaarder, maar de omgeving van Ellen hielp haar door de natuurrampen heen. Hier realiseerde ik me ook dat klimaatverandering bestaande sociale onrechtvaardigheden verergert. Het zijn vaak mensen van gemarginaliseerde gemeenschappen die het hardst worden getroffen. Dat zijn mensen die in het Mondiale Zuiden wonen. Mensen op eilanden, mensen van kleur, maar ook mensen in armoede, die dakloos zijn en mensen met beperkingen. Maar, het verhaal laat ook zien dat als je als gemeenschap samenkomt je toch weerbaarder bent.
In Erromango, ten zuiden van Efate, werden we opnieuw warm ontvangen en verbleef ik bij gastgezinnen. De levenswijze deed me denken aan leven op een Bonaireaanse kunuku, zonder elektriciteit en stromend water. We leerden over de lokale geschiedenis, ambachten en hoe de vrouwen (‘de Mama’s’) zorgen voor verbinding tussen dorpen.
De Mama’s zorgen goed voor elkaar en hun gemeenschappen. Ze hebben een systeem opgetuigd waarmee ze de verplaatsing van cyclonen bijhouden en met elkaar delen, zo vertelde Flora van Women I TokTok Tugeta. Dit platform richt zich op bescherming en veerkracht bij klimaatverandering. Vanuatu werd eerder dit jaar binnen 48 uur getroffen door twee cyclonen. Drie dagen lang konden vrouwen op Efate geen contact krijgen met hun zusters op Erromango. De afstand tussen deze twee eilanden is vergelijkbaar met die tussen Bonaire en Curaçao, en het was voor mij moeilijk voor te stellen dat mijn eigen zussen elkaar niet zouden kunnen bereiken. Dankzij tijdige waarschuwingen en voorbereidingen kwam er gelukkig niemand om.
Toen we vertrokken, merkten we schade op na een recente storm. Toen drong het pijnlijke besef bij me door dat dat ik terugging naar een land met een grote CO2-uitstoot, terwijl de actievoerende studenten en alle andere inwoners van de eilandengroep Vanuatu keihard worden getroffen door de gevolgen van klimaatverandering die niet door hen veroorzaakt is.
Het was een indringende reis, maar ik besefte ook dat we nog heel veel schade kunnen voorkomen. Als we maar in actie komen. Door een petitie te tekenen of door de straat op te gaan, alle inspanningen doen ertoe! Teken bijvoorbeeld de steunbetuiging voor de Klimaatzaak Bonaire, waarmee we de regering aanspreken op haar verantwoordelijkheid om alle inwoners van Nederland te beschermen tegen klimaatverandering.