Daverend applaus in de plenaire zaal, aan het eind van de VN-klimaattop in Dubai in december. Ik zat achterin en vroeg me af: wat betekent dit applaus? Kunnen we hoopvol zijn met dit resultaat?
Al 28 jaar onderhandelen wereldleiders over het klimaat. En nu, in december 2023, zijn ze voor het eerst overeengekomen dat landen stapsgewijs stoppen met fossiele brandstoffen. Een afspraak die de fossiele industrie decennialang heeft tegengehouden. Dit is een kantelpunt – een duidelijk signaal dat het tijdperk van kolen, olie en gas ten einde komt. Zoals mijn collega Shady Khalil van Greenpeace Midden-Oosten en Noord-Afrika zei in zijn toespraak tot de algemene vergadering: ‘Een rechtvaardig einde van fossiele brandstoffen is de test voor succes van de conferentie.’
Zwakke plek
De olifant in de kamer – de fossiele industrie – benoemen, was jarenlang het doel van Greenpeace bij de klimaattoppen. We praatten met onderhandelaars en regeringsleiders. Vastberaden actievoerders bezetten boorplatforms, blokkeerden raffinaderijen en fietsten rondom privéjets. Wat zou er gebeurd zijn als we dat niet hadden gedaan en stil waren gebleven? Ik durf te zeggen dat er zonder de klimaatbeweging geen akkoord zou zijn gesloten over fossiele brandstoffen in Dubai.
In de aanloop tot en tijdens de top werd de druk op tegenstribbelende olielanden als de Verenigde Arabische Emiraten (VAE) en Saoedi-Arabië zo groot, dat ze wel overstag moesten gaan. Ondanks het leger pr-adviseurs dat was ingehuurd door de voorzitter van de top (en hoofd van VAE’s staatsoliebedrijf). Mijn collega’s uit de regio en andere klimaatactivisten wisten deze zwakke plek effectief te gebruiken in hun lobbywerk. Ook Saoedi-Arabië durfde uiteindelijk het akkoord niet te blokkeren uit angst voor negatieve publiciteit als de top een flop zou worden. Dat vertrouwde iemand die op hoog niveau met de Saoedi’s onderhandelde me toe.
Kort nadat met de klap van de voorzittershamer het akkoord gesloten was, nam de hoofdonderhandelaar van de Alliantie van Kleine Eilandstaten het woord. ‘Het lijkt erop dat u het besluit hebt afgehamerd en dat de kleine eilandstaten niet in de zaal aanwezig waren. Er is een stap vooruit gezet, terwijl we exponentiële verandering nodig hebben’, concludeerde zij. Opnieuw klonk een daverend applaus. Maar dit keer om de stilte, de angst en de pijn te doorbreken. Want de aanwezigen beseften: kwetsbare eilanden kunnen niet overleven met de afspraken van Dubai.
Akkoord Dubai niet waterdicht
Helaas, we moeten ook concluderen dat na ‘Dubai’ de klimaatcrisis nog lang niet is opgelost. Er zit een groot gat tussen wat landen doen en wat nodig is om het doel van minder dan 1,5 graad opwarming te halen – zoals ze in 2015 afspraken in het Klimaatakkoord van Parijs. Ook is het akkoord niet waterdicht. Er is ruimte voor schijnoplossingen, zoals doorgaan met het gebruik van gas als zogenoemde ‘transitiebrandstof’ en het dumpen van CO2 onder de grond.
Maar het resultaat is meer dan ik begin vorig jaar had durven hopen, met de toenemende polarisatie tussen landen. Volgens onderzoekers kunnen de nieuwe afspraken het gat tussen het huidige beleid en het ‘Parijs’-doel voor twee derde dichten. In theorie, want nu moeten de ondertekenaars de gemaakte afspraken niet aan hun laars lappen, maar uitvoeren.
Kracht en energie van mensen
Mijn hoopvolste moment in Dubai was toen ik met klimaatactivisten uit de hele wereld meeliep tijdens een demonstratie in het conferentiecentrum. Je voelde de kracht en energie van mensen die de handen ineen slaan. Dat is wat nodig is voor klimaatrechtvaardigheid.
Ik geloof niet dat regeringen nu zomaar het Dubai-akkoord gaan uitvoeren. Maar ik heb wel de hoop dat wij onze regeringsleiders aan hun woorden gaan houden. Nieuwe boringen naar olie? Klimaatactivisten zullen daar met de Dubai-afspraken in de hand voor gaan liggen. Of het recht zal spreken – zoals de Noorse rechtbank in januari een stokje stak voor nieuwe olieboringen.
Hoop vraagt om actie
Hoop is niet een mooi woord op papier. Hoop komt uit actie. Of zoals de Amerikaanse schrijfster Rebecca Solnit schreef: ‘Hoop betekent alleen maar dat een andere wereld mogelijk is, geen belofte, niks gegarandeerd. Hoop vraagt om actie; actie is onmogelijk zonder hoop.’
Zo vertrok ik terug naar huis. En mijn collega’s naar hun hoofdsteden, om daar de regering aan haar woord te houden. In Nederland verwerkte ik de uitkomsten van Dubai in onze dagvaarding aan de staat, waarin we samen met inwoners van Bonaire een snellere CO2-reductie eisen. Ruim 24.000 mensen steunen deze klimaatzaak al.
Wat de nieuwe regering in Nederland ook wordt, zo dwingen we samen met jou verandering af. En kunnen we straks ook applaudisseren. Niet uit opluchting, dat er tenminste ‘iets’ overeengekomen is. Niet om de angstige stilte te doorbreken. Maar uit trots – dat we samen onze regering aan haar afspraken hebben gehouden.
Dit artikel verscheen in de lente-editie 2024 van Greenpeace Magazine.