Huisarts Luc Verkouteren woont onder de rook van Tata Steel. Hij maakt zich al jaren zorgen over de gezondheid van mensen in de regio en van de werknemers van het staalbedrijf.
‘Het went, maar het maakt me ook verdrietig en ik denk er best vaak aan. Als je hier woont, heb je meer kans om kanker te krijgen. Dat is een stomme gedachte.’
Triest vindt Luc Verkouteren deze uitspraak in Kidsweek van een 9-jarige jongen uit Wijk aan Zee. ‘Daar zou zo’n kind zich toch helemaal niet mee bezig moeten houden?’ Greenpeace Magazine interviewde de huisarts over zijn zorgen om de gezondheidsschade door Tata Steel.
Foto: © Greenpeace / Tengbeh Kamara
Waar komen uw zorgen vandaan?
‘Toen ik jaren geleden als huisarts in de regio IJmond begon, viel het collega’s en mij op dat hart- en vaatziekten en ziektes als COPD en longkanker vaker voorkwamen. In 2018, na de grafietregens vanaf het Tata-terrein, realiseerde ik me dat ook de uitstoot van de staalproducent hier meer ziektes veroorzaakt. Onderzoek van DCMR Milieudienst Rijnmond en van de GGD in 2018 bevestigde dat 88% van alle lokale fijnstofbronnen afkomstig is van het Tata-terrein. Dit fijnstof is onzichtbaar, maar bevat problematische stoffen die bijvoorbeeld bij kinderen en zwangere vrouwen neurologische aandoeningen kunnen veroorzaken en bij ouderen suikerziekte, hart- en vaatziekten en kanker.
In de IJmond is dat niet het enige probleem. Er ligt hier ook overal grof stof, dus grotere stofdeeltjes, met lood en kankerverwekkende PAK’s. Daarvan heeft het RIVM geconstateerd dat ze schadelijk zijn voor de ontwikkeling en de gezondheid van jonge kinderen. Tel daar geluids- en stankoverlast bij op en je kunt alleen maar concluderen dat hier bepaald geen sprake is van een gezonde leefomgeving.
De overheid heeft gewoon een zorgplicht voor haar burgers.
Op de korte termijn merken mensen die gevoelig zijn voor ongezonde lucht daar als eerste iets van. Zij krijgen last van hun longen, hoofdpijn, misselijkheid, druk op de borst en jeuk. Dan zijn de gevolgen van de vervuiling direct zichtbaar. Mensen met jonge kinderen verhuizen om hun kinderen letterlijk lucht te geven. In de IJmond melden patiënten vaker acute gezondheidsklachten én chronische aandoeningen bij hun huisarts dan in vergelijkbare industriële gebieden. Dat treurige feit constateerde het Nederlands instituut voor onderzoek naar gezondheidszorg dat 30.000 patiëntendossiers uit de periode 2013-2019 analyseerde.
Het vervelende is echter dat je sommige gezondheidsgevolgen niet direct ziet. De schade aan het lichaam uit zich dan pas over een jaar of vijftien tot twintig. Mensen voelen zich nu nog jong en sterk, maar de rekening komt later. Ik ben arts en dus wil ik als het even kan voorkómen dat mensen ziek worden. Daarom ben ik voor een gezonde levensstijl én voor een gezonde leefomgeving.’
Maar dat heeft u niet in de hand…
‘Dat klopt. Je wordt als omwonende geconfronteerd met de gevolgen zonder dat je er iets aan kunt doen en dat kan erg belastend zijn. Elke keer als er een rapport uitkomt en er niets lijkt te veranderen, ben ik weer verbaasd over het uitblijven van maatregelen die echt verbetering brengen. De eerste rapporten over de schadelijke effecten van Tata Steels uitstoot dateren uit 1995!
In 2021 trof het RIVM, dat al jarenlang onderzoek doet naar Tata Steel, nog steeds gevaarlijke concentraties lood en PAK’s aan rond de fabriek. En eind maart dit jaar verscheen er weer een rapport met de bizarre conclusie dat er helemaal niets was veranderd. Terwijl het technisch mogelijk is om maatregelen te nemen die de vuile lucht afvangen. Maar dat kost geld en gaat ten koste van de bedrijfswinst. Niemand lijkt echt verantwoordelijkheid te nemen voor de gezondheid van mensen die hier al jarenlang wonen.
Huisarts Luc Verkouteren met op de achtergrond Tata Steel.
Foto: © Greenpeace / Tengbeh Kamara
Ik ben geen technisch expert, maar Tata Steels kooksfabriek 2 is een afgeschreven en verouderde fabriek die geregeld wolken met kankerverwekkende stoffen uitstoot. De omgevingsdienst die toezicht moet houden op Tata Steel heeft een ‘last onder dwangsom’ lopen, omdat de fabriek stoffen uitstoot die volgens de vergunning niet zijn toegestaan. Vanuit gezondheidsoogpunt zeg je dan: zo’n fabriek zou eigenlijk per direct gesloten moeten worden.
Ja, het is frustrerend dat economische belangen boven gezondheid worden gesteld. Iedereen, ook de besluitvormers, vindt haar of zijn gezondheid en die van hun naasten het allerbelangrijkste. Maar daar handelen ze in deze regio niet naar. Als arts vind ik dat moeilijk te verteren. Zowel inwoners als werknemers van Tata Steel staan voortdurend bloot aan schadelijke stoffen.’
Hoe moet dit opgelost worden?
‘Ik denk dat de overheid steviger moet handhaven en harde eisen moet stellen over vermindering van de schadelijke uitstoot. De overheid heeft gewoon een zorgplicht voor haar burgers. De Onderzoeksraad voor Veiligheid benadrukte dat in haar recente rapport ook: overheden moeten omwonenden beter beschermen tegen de gezondheidsrisico’s van bedrijven als Tata Steel.
Ik ben voor een gezonde levensstijl, maar ook voor een
gezonde leefomgeving
Ondanks alle mooie beloftes zien we nog steeds geen harde garanties voor verbetering van de leefomgeving. Alles draait nog steeds om de winst van het staalbedrijf. Daarom vind ik het heel belangrijk dat er actie wordt ondernomen om de gezondheid van de inwoners van de IJmond daadwerkelijk te beschermen. Er zijn keiharde afspraken nodig met het bedrijf. Niet pas over tien of twintig jaar, maar nu.’