Greenpeace en inwoners bereiden rechtszaak voor tegen de Nederlandse staat
Kralendijk / Amsterdam, 28 september 2022 – Bonaire wordt hard geraakt door klimaatverandering als er niet wordt ingegrepen. Dat blijkt uit onderzoek van de Vrije Universiteit Amsterdam (VU) in opdracht van Greenpeace Nederland. Een vijfde deel van het eiland dreigt door zeespiegelstijging aan het einde van deze eeuw te worden opgeslokt door de zee, koraalriffen verdwijnen en hittegolven gaan toenemen. Het leven voor de mensen die wonen op Bonaire zal daardoor nooit meer hetzelfde zijn. De Nederlandse regering, sinds 2010 verantwoordelijk voor de bijzondere gemeente, heeft nauwelijks beleid om het laaggelegen eiland te beschermen tegen de gevolgen van klimaatverandering. Greenpeace Nederland en inwoners van Bonaire eisen klimaatrechtvaardigheid voor het eiland.
Uit het onderzoek van de Vrije Universiteit Amsterdam blijkt dat inwoners van Bonaire grote risico’s lopen door de stijging van de zeespiegel, toenemende hitte en het afsterven van koraal. Het onderzoek kijkt naar de impact van verschillende klimaatscenario’s op het eiland1). Als de wereldwijde opwarming tot 1.5 graden wordt beperkt, zoals afgesproken in het Klimaatakkoord van Parijs, zijn de gevolgen aanzienlijk kleiner dan wanneer de wereldwijde opwarming oploopt tot 2.7 graden of zelfs 4.4 graden. Nederland en de rest van Europa doen niet genoeg om de uitstoot van CO2 te verminderen, waardoor de kans op de meest ongunstige scenario’s voor Bonaire toeneemt.
Helen Angela (50, laborante): “De informatie van de wetenschappers is heel shockerend. Het is goed dat dit nu bekend is geworden, want er is weinig bekend op Bonaire over klimaatverandering en de gevolgen. We moeten niet blijven stilzitten, maar nu samen in actie komen. Ik hoop dat veel mensen ons gaan steunen, we moeten het samen doen.”
Judmar Emerenciana (25, grafisch ontwerper) maakte een muurschildering over het onderwerp. “We dreigen onze cultuur te verliezen. Maar het is nog niet te laat, deze waarschuwing komt net op tijd zodat we in actie kunnen komen. Ik wil niet dat in de toekomst de slavenhutjes onder water staan, en we dan denken, ‘dit hadden we kunnen voorkomen’.”
Overstroming van infrastructuur en cultureel erfgoed
Als de wereldwijde uitstoot niet flink naar beneden wordt gebracht, dreigt eind deze eeuw een vijfde van Bonaire verloren te gaan aan de zee. Wanneer de uitstoot niet snel genoeg daalt kan ook de hoofdstad Kralendijk overstromen. Ook de laaggelegen zuidpunt van Bonaire wordt getroffen, waaronder een deel van Lac Cai, het oude vissersdorp op het eiland. Bovendien neemt bij storm het risico op overstromingen verder toe. In elk van de onderzochte klimaatscenario’s zullen ook wegen en andere fundamentele infrastructuur schade oplopen.
Klimaatverandering heeft ook een grote impact op de cultuur van Bonaire. Zo dreigt cultureel erfgoed in Zuid-Bonaire in meerdere scenario’s binnen dertig jaar te verdwijnen’. Een voorbeeld hiervan zijn de slavenhutjes2), een beschermd monument uit het slavernijverleden.
Afstervend koraal
Het prachtige koraalrif rondom Bonaire vormt een natuurlijke golfbreker en beschermt zo het eiland tegen overstromingen. Daarnaast is het koraalrif diep verbonden met de Bonairiaanse identiteit, een kraamkamer voor het zeeleven en wereldberoemd onder duikers. De toekomst hiervan staat op het spel door klimaatverandering. Alleen in het meest optimistische klimaatscenario, net onder de doelstelling van het Klimaatakkoord van Parijs, zullen er in 2050 nog geen grote gevolgen zijn. Maar in het meeste extreme klimaatscenario sterft er zoveel koraal af, dat er in 2050 nog maar 13 van de 86 duikspots over zijn. Het duiktoerisme zal daardoor afnemen en de impact op de economie zal groot zijn. De afsterving van het koraal zet volgens alle verwachtingen ook na 2050 door. Daardoor is de kans groot dat aan het einde van de eeuw al het koraal is verdwenen.
Gezondheid achteruit
Klimaatverandering kan ook grote gevolgen hebben voor de volksgezondheid op Bonaire. Inwoners krijgen waarschijnlijk vaker te maken met fysieke klachten door de warmte, zogenoemde hittestress. Dit zorgt voor meer ziekten en sterfgevallen, onder andere doordat de symptomen van patiënten met hart- en vaatziekten hierdoor verergeren. Muggen die virussen als zika en knokkelkoorts (dengue) verspreiden gedijen nog beter als het klimaat opwarmt, hierdoor wordt een stijging verwacht van het aantal besmettingen met deze virussen. Tot slot concluderen de onderzoekers dat er door de impact van overstromingen en stormen in de toekomst een grote kans is op psychologisch trauma.
Het is nu of nooit voor Bonaire
Het onderzoek maakt pijnlijk duidelijk dat maximaal 1.5 graden opwarming, erop of eronder zal zijn voor Bonaire. Als de doelstelling uit het Klimaatakkoord van Parijs niet gehaald wordt, zullen er veel ingrijpender maatregelen nodig zijn om de inwoners van Bonaire te beschermen.
Pieter van Beukering, hoogleraar Milieu-economie en directeur van het Instituut voor Milieuvraagstukken (IVM) aan de Vrije Universiteit Amsterdam: “De Nederlands Caribische eilanden, waaronder Bonaire, zijn tot nu toe het ondergeschoven kindje geweest van het Nederlandse klimaatonderzoek. Dit rapport is een belangrijke eerste stap om daar verandering in te brengen. Ons rapport maakt nog niet duidelijk hoe we Bonaire het beste kunnen beschermen tegen klimaatverandering, maar dat er snel actie nodig is, is duidelijk.”
Rechtszaak tegen nalatige overheid
Bonaire, Saba en Sint Eustatius zijn sinds 2010 bijzondere gemeenten van Nederland, maar de Nederlandse overheid heeft nauwelijks plannen om de eilanden te beschermen tegen overstromingen die zullen ontstaan door de stijgende zeespiegel. Dit staat in schril contrast met de uitgebreide kustbescherming in het Europese deel van Nederland 3). Rijke landen, waaronder Nederland en andere Europese landen, zijn verantwoordelijk voor het grootste deel van de wereldwijde CO2-uitstoot en leveren desondanks geen eerlijke bijdrage aan de wereldwijde inspanning om de uitstoot omlaag te brengen. Bonaire dreigt hiervan de dupe te worden, want hoe warmer het wordt, hoe groter de gevolgen van de klimaatcrisis voor de mensen die wonen op Bonaire zullen zijn.Daarom bereidt Greenpeace samen met inwoners van Bonaire een rechtszaak voor.
Het beleid van de Nederlandse overheid voor Caribisch Nederland is niet alleen op het gebied van klimaat onrechtvaardig. Veel mensen kunnen niet of nauwelijks rondkomen, doordat het minimumloon niet gebaseerd is op de kosten voor het levensonderhoud – in tegenstelling tot in Europees Nederland4).
“De overheid heeft de plicht om ons te beschermen tegen de overstromingen, het kustgeweld en andere levensbedreigende gevolgen van de klimaatcrisis. Het zou niet uit moeten maken uit of je op Bonaire, Ameland of in Valkenburg woont. Toch hebben de opeenvolgende kabinetten onder leiding van premier Rutte hier voor Bonaire vrijwel niets aan gedaan. Daarom komen we in actie en stappen we samen met inwoners van Bonaire naar de rechter om klimaatactie voor Bonaire af te dwingen,” zegt Faiza Oulahsen, hoofd Klimaat & Energie bij Greenpeace Nederland.
De eerste juridische stap, een sommatiebrief aan de Nederlandse overheid, wordt de komende maanden uitgewerkt.
Hier vind je de samenvatting en het onderzoek
Voetnoten
1) Het Instituut voor Milieuvraagstukken (IVM), onderdeel van de Vrije Universiteit Amsterdam, heeft sinds maart 2022 met een groep onderzoekers en studenten gewerkt aan dit uitgebreide en multidisciplinaire onderzoek naar de impact van klimaatverandering op Bonaire. Het onderzoek is voor Bonaire het eerste in zijn soort, omdat het kijkt naar meerdere effecten die klimaatverandering op het eiland zal hebben. Het veelomvattende onderzoek bestaat uit 6 deelonderzoeken en 1 syntheserapport.
2) De slavenhutjes, ook bekend als slavenhuisjes, zijn zeer kleine bouwsels op Bonaire waar tot slaaf gemaakte mensen sliepen tijdens hun gedwongen arbeid in de zoutpannen.
3) De term ‘Europees Nederland’ wordt doorgaans gebruikt om het stuk Nederland aan te duiden in het Europese continent. Caribisch Nederland wordt gebruikt om de zogenoemde BES-eilanden aan te duiden: Bonaire, Sint Eustatius en Saba. Deze zijn sinds 10 oktober 2010 bijzondere gemeenten van Nederland.
4) Volgens eigen onderzoek van de overheid, leeft ruim 40 procent van de inwoners van Bonaire onder de armoedegrens, zelfs als zij twee of meer banen hebben. De Bonairiaanse consumentenbond Unkobon spant daarom een rechtszaak aan tegen de Nederlandse overheid om een waardig bestaan voor alle Bonairianen af te dwingen. Daar komt nu deze klimaatzaak bij. De klimaatcrisis dreigt de bestaande armoede op Bonaire verder aan te wakkeren.