Climate justice in een notendop
De laatste jaren is de term klimaatrechtvaardigheid (Engels: climate justice) niet meer weg te denken uit het debat over de klimaatcrisis. En terecht, want klimaatverandering gaat in de eerste plaats over mensenlevens, niet (alleen) over percentages CO2, windmolens en zonnepanelen. Wij hebben in dit artikel geprobeerd dit complexe begrip een beetje tastbaar te maken.
Climate justice in het kórt
Ben je hier al googelend beland en heb je nul tijd of geduld? Dan hierbij de samenvatting van de samenvatting. De klimaatcrisis hangt nauw samen met de (historische) ongelijkheid in de wereld, met thema’s als racisme en armoede. Klimaatrechtvaardigheid betekent: de klimaatcrisis op een eerlijke en rechtvaardige manier aanpakken. Je ziet het al, voor zo’n omvangrijk thema heb je aan een alineaatje niet genoeg, dus lees vooral verder voor het uitgebreide verhaal.
Samen zetten wij ons voor rechtvaardige en duurzame oplossingen.
Weinig uitstoot, wel de gevolgen
De desastreuze gevolgen van de klimaatcrisis, zoals droogte, orkanen of overstromingen, treffen diegenen het hardst die het minste hebben bijgedragen aan het ontstaan ervan. De Filipijnen en Haïti werden in 2013 en 2016 zwaar getroffen door verwoestende stormen. Om een idee te geven van de gevolgen: tyfoon Haiyan liet in de Filipijnen ruim 5000 doden achter en honderdduizenden mensen raakten hun huis kwijt.
In deze landen is de gemiddelde CO2-uitstoot per persoon vele malen lager dan die in rijke industrielanden. Uit onderzoek van Oxfam blijkt dat de rijkste 10% van de wereldbevolking verantwoordelijk is voor meer dan de helft van alle CO2-uitstoot, en dus voor het veroorzaken van de klimaatcrisis. De armste helft van de mensheid stoot slechts 7% uit, maar kampt wel met de gevolgen. Dat is onrechtvaardig.
Geschiedenis van uitbuiting
Het is geen toeval dat de minst bedeelde mensen de zwaarste last dragen. De geschiedenis van uitbuiting (van mens en planeet) gaat eeuwen terug. Nederland dankt veel van zijn historische welvaart aan kolonialisme en de handel in en gedwongen arbeid van tot slaaf gemaakte mensen. Er werd (en wordt nog steeds!) rijkdom vergaard ten koste van mens en planeet. Door die welvaart stoot en stootte Nederland, vergeleken met andere landen, enorm veel CO2 uit. Daarmee heeft het een veel grotere verantwoordelijkheid voor het aanpakken van de klimaatcrisis.
Den Haag laat het afweten
De toekomst van de Caribische eilanden in het Koninkrijk der Nederlanden staat zwaar onder druk door de impact van de klimaatcrisis. Zo zijn stormen en orkanen een groot probleem in het gebied. Sint-Maarten werd in 2017 getroffen door orkaan Irma, die aan vier mensen het leven kostte en naar schatting € 2,5 miljard aan materiële schade aanrichtte.
Wetenschappers wijzen erop dat orkanen als Irma door klimaatverandering krachtiger worden. Ook de snel stijgende zeespiegel is een grote zorg, voor bijvoorbeeld Bonaire. Het eiland ligt erg laag en loopt dus een groot risico in de toekomst te overstromen. Den Haag laat het echter ernstig afweten; de Nederlandse CO2-uitstoot gaat niet snel genoeg omlaag én de eilanden worden niet beschermd.
Schrijnende ongelijkheid
Armere gebieden, vaak in het Mondiale Zuiden, staan dus 10 – 0 achter: ze lijden onder een crisis die anderen hebben veroorzaakt. Maar de realiteit is nog grimmiger. De klimaatcrisis vergroot de schrijnende ongelijkheid die er al is. Vrouwen, mensen van kleur, lokale gemeenschappen en anderen die minder of niet mogen meepraten en meebeslissen over hun eigen toekomst, worden daarbij extra hard geraakt. Bijvoorbeeld wanneer mensen voor hun levensonderhoud afhankelijk zijn van landbouw of visserij, of leven in gebieden met kwetsbare ecosystemen.
Op de VN-klimaatconferentie in Glaslow werd nog eens pijnlijk duidelijk dat het water sommige landen letterlijk aan de lippen staat. Tuvalu’s Minister van Financiën Seve Paeniu benadrukte dat de eilandenstaat bezig is te verdrinken. Hij riep de wereld op om werk te maken van de gestelde doelen: ‘Wij ervaren nu klimaatverandering in Tuvalu, we zien ons land snel verdwijnen. (…) De wereld moet nu actie ondernemen en niet langer uitstellen.’
Waar blijven die miljarden?
Hoe bescherm je jezelf tegen stijgend water, droogte en stormen als je amper genoeg hebt om rond te komen? Juist in de landen waar de klimaatcrisis nu al genadeloos huishoudt, is er niet genoeg geld om dijken te bouwen, waarschuwingssystemen aan te leggen of andere maatregelen te nemen.
Nu zul je misschien zeggen: hebben rijke landen niet honderden miljarden toegezegd om armere landen te helpen? Dat klopt. Op de VN-klimaattop van 2009 beloofden rijke landen tussen 2020 en 2025 gezamenlijk jaarlijks $ 100 miljard af te staan, waarmee armere landen zich zouden kunnen weren tegen de klimaatcrisis. Nu al blijkt dat die belofte bij lange na niet wordt ingelost. Een grove schande.
Racisme en klimaatvernietiging
Wat heeft racisme met klimaatvernietiging te maken? Deze indrukwekkende (en razend makende) video van Greenpeace UK legt dat uit:
En…wat doen we aan dat onrecht?
De klimaatcrisis is ‘slechts’ het zoveelste ongewenste gevolg van een systeem dat de welvaart van een kleine minderheid verkiest boven het welzijn van iedereen. Greenpeace wil de verwoesting van de natuur en de klimaatcrisis stoppen. Dat doen we door zij aan zij te staan en samen te werken met degenen die aan de frontlinie staan: gemarginaliseerde groepen en lokale activisten. Deze samenwerking was niet altijd vanzelfsprekend. Er zijn in het verleden campagnes gevoerd waarbij de positie van Inheemse groepen en oorspronkelijke bevolking onvoldoende werd meegenomen en waar ‘milieuwinst’ zorgde voor problemen bij lokale bewoners.
Natuur beschermen door er simpelweg een hek omheen te plaatsen, zonder rekening te houden met de mensen die in en met het bos leven, behoort tot de verleden tijd. Klimaatrechtvaardigheid staat steeds meer centraal in onze campagnes. Zo zetten we ons samen met Inheemse leiders uit Brazilië in voor een ijzersterke EU Bossenwet waarmee cruciale ecosystemen en mensenrechten van lokale gemeenschappen beschermd moeten worden. We brachten jonge klimaatactivisten uit de meest getroffen gebieden in de klimaat- en natuurcrisis met de Rainbow Warrior naar de klimaattop in Glasgow. En we zijn een campagne gestart over de gevaren van klimaatverandering op Bonaire en haar inwoners.
What do we want? Climate Justice!
When do we want it? Now!
De overheid moet ons beschermen in de klimaatcrisis, maar doet dit niet. Al helemaal niet voor Bonaire. Inwoners van Bonaire en Greenpeace stappen naar de rechter, als het kabinet nu niet in actie komt.