Ruim negen maanden na ‘Fukushima’ ben ik terug in Japan om met eigen ogen te zien hoe de situatie is. De regering blijkt geen idee te hebben hoe ze het schoonmaken van het (woon)gebied rond de verwoeste kernreactor moet aanpakken. Om paniek te voorkomen, wordt de maximale hoeveelheid straling drastisch verhoogd en roepen regeringsadviseurs de wonderlijkste dingen.
Terwijl ik door de radioactief besmette buitenwijken van Fukushima Stad loop, realiseer ik me dat deze stad net zo ver verwijderd is van de kernreactor van Fukushima als mijn eigen woonplaats van kerncentrale Borssele: ongeveer 60 kilometer. Direct na de ramp zijn mensen in een straal van 20 kilometer rond de reactor geëvacueerd, maar de bewoners van deze dichtbevolkte stad wachten al negen maanden op ontsmetting van hun huizen, tuinen en parken. De overheid doet zo goed als niets om de inwoners te beschermen tegen de schadelijke gevolgen van straling; zelfs kinderen en zwangere vrouwen hebben geen recht op evacuatie.
Torenhoge stralingsniveaus
Vier dagen ben ik als stralingsdeskundige van Greenpeace in Fukushima Stad om stralingsonderzoek te doen in de wijken Watari en Onami. Het gemiddelde stralingsniveau in deze wijken is zo hoog dat mensen meer dan tien keer de jaarlijks toegestane dosis straling oplopen. We vinden hotspots van 37 microSievert per uur (dat is meer dan 100 keer de achtergrondstraling) op een paar meter afstand van een woonhuis. In geulen, plassen en greppels is de straling ongekend hoog, omdat radioactieve deeltjes zich daar ophopen. En dan hebben we het alleen nog maar over de externe straling. Hoeveel de bewoners daar bovenop nog aan straling binnenkrijgen door het eten van radioactief besmet voedsel of het inademen van radioactieve deeltjes, is onbekend. De Japanse regering doet hier geen onderzoek naar.
Lege parken
Parken zijn het meest besmet. Bij de ingang van sommige parken staan bordjes met de mededeling: ‘In verband met radioactieve besmetting niet meer dan één uur per dag in dit park doorbrengen’. Zelfs op zonnige dagen zijn de parken helemaal leeg. Ook in eigen huis moeten de inwoners van Fukushima Stad zich zorgen maken over besmetting. We meetten de straling in het appartement van een oudere dame die haar kleinkinderen verwacht, komende kerst. Ze wilde weten wat de veiligste plek voor ze is om te slapen.
Ongemarkeerde hotspots
Sinds de ramp zijn nog maar vijfendertig van de duizenden besmette huizen daadwerkelijk schoongemaakt. Inwoners krijgen geen informatie over wat te doen en wat te laten in een radioactieve omgeving. Waar wel wordt ontsmet, wordt dit volstrekt onprofessioneel uitgevoerd: omdat er geen opslagplaats is voor radioactief afval, wordt dit vaak gewoon ter plekke begraven. Vervuild water spoelt regelrecht de grond in. In de tuin, op een paar meter afstand van de ‘schoongemaakte’ woning.
Glimlachen helpt
De Japanse regering heeft duidelijk geen idee hoe ze moet omgaan met de gevolgen van de nucleaire ramp. In plaats van de bevolking te beschermen tegen straling, worden toegestane stralingsniveaus verhoogd tot ver boven de internationale standaarden. De boel wordt gesust door ‘serieuze wetenschappers’ die stellingen poneren als wanneer u blijft glimlachen, zal de straling geen effect op u hebben. Dr. Yamashita, die dit met droge ogen durft te beweren, is de officiële regeringsadviseur voor gezondheidsrisico’s door straling.
Inmiddels ben ik terug in Nederland en weer volop bezig met onze campagne tegen de bouw van nieuwe kerncentrales. Ik vind het ongelooflijk hoe Maxime Verhagen zijn nucleaire ambities kan blijven nastreven, terwijl Fukushima de risico’s van kernenergie onomstotelijk heeft aangetoond. Misschien gelooft hij ook wel dat glimlachen helpt tegen stralingsgevaar? Ik niet. Mij is het lachen wel vergaan in Fukushima.