Fantastisch nieuws voor de wereld en al haar inwoners! In een historische uitspraak heeft de Nederlandse rechter bepaald dat Shell radicaal van koers moet veranderen. Het brengt namelijk onze rechten en levens in gevaar. Shell stoot bijna negen keer zoveel CO2 uitstoot als heel Nederland, en is daarmee een van de grootste vervuilers van de hele wereld. Daarom moet Shell in 2030 de CO2-uitstoot bijna met de helft halveren. Lees hieronder vijf redenen waarom het vonnis tegen Shell goed nieuws is.
1. Een van de grootste vervuilers van de wereld moet radicaal CO2 reduceren
Nog niet eerder heeft een rechter een grote vervuiler zoals Shell verantwoordelijk gesteld voor klimaatverandering. Tot nu! Shell moet van de rechter maar liefst 45% minder CO2 uitstoten.
Om zoveel CO2 te reduceren kan Shell niet rommelen in de marge: de hele bedrijfsvoering moet op de schop. Shell mag zelf weten hoe het dat gaat doen, maar het is duidelijk dat fossiele brandstoffen in de grond moeten blijven. Daar waar ze horen.
De rechter bepaalde dat Shell niet alleen verantwoordelijk is voor haar eigen uitstoot – bijvoorbeeld de uitstoot die vrijkomt bij het oppompen van olie, en verwerken tot benzine die wij in de auto stoppen. Maar Shell is ook verantwoordelijk voor de uitstoot die vrijkomt bij toeleveranciers, afnemers en verbruikers (zoals de CO2 die vrijkomt bij het rijden van een auto) van Shell’s producten. En dat is natuurlijk waar de grote klapper gemaakt kan en moet worden. Shell moet de hele keten aanpakken.
De rechter is duidelijk: de verantwoordelijkheid om deze verandering te brengen ligt bij Shell. En alleen bij Shell. Dus niet bij de consument. Die jarenlange opzettelijke poging van Shell om burgers verantwoordelijk te maken voor Shell’s uitstoot – ‘Als de burger maar ophoudt met vragen om onze producten, dan zullen wij ze ook niet meer aanbieden’ -, houdt hier op. Shell is zo groot en invloedrijk, vindt ook de rechter, dat zij dit proces van vraag en aanbod bepalen. Zij bepalen zelf de markt.
Als je enorm veel geld verdient aan het oppompen en produceren van een fossiel product, dan komen daar ook verantwoordelijkheden bij kijken. De rechter maakt korte metten met het motto van veel bedrijven dat je geld mag verdienen ten koste van mens en planeet. Bedrijven hebben vanaf nu niet meer alleen de lusten, maar ook de lasten.
2. De rechter zegt dat we onder de 1,5 graad opwarming moeten blijven
‘De opwarming van de aarde mag niet meer zijn dan 1,5 graad. Alleen zo hebben we de grootst mogelijke kans om gevaarlijke klimaatverandering te voorkomen’. Dat zei de rechter, en baseerde zich daarbij op de staande wetenschap, met name afkomstige van het VN klimaatorgaan ‘IPCC’. Vooral voor mensen in kwetsbare gebieden in de wereld én in Nederland is het belangrijk dat we die opwarming tot 1,5 graad beperken om zo extreem weer, zoals hitte en overstromingen, te beperken. Maar ook voor bijvoorbeeld onze luchtkwaliteit en gezondheid.
De plannen van de Nederlandse overheid die er nu liggen richten zich op een beperking van 2 graden opwarming. Met deze uitspraak geeft de rechter onze overheid een tik op de vingers. Die moet nu namelijk ook aan de bak om haar best te doen om onder de 1,5 graad te blijven en bedrijven reguleren om hieraan bij te dragen. De rechter doet met deze uitspraak precies wat ze hoort te doen: ze past de wet toe die op democratische manier door de wetgever is gemaakt, beschermt burgers tegen mensenrechtenschendingen en tegen een overheid die niet doet waartoe ze is verkozen door haar burgers.
3. De rechter bevestigt dat bedrijven mensenrechten moeten beschermen
De CO2 die Shell uitstoot ‘draagt bij aan de opwarming van de aarde, die tot gevaarlijke klimaatverandering leidt en ernstige risico’s meebrengt voor mensenrechten, zoals het recht op leven en een ongestoord gezinsleven’, aldus de rechter. En de conclusie die de rechter daaraan verbindt is nieuw en belangrijk: bedrijven moeten mensenrechten beschermen. De rechter voegt daar nog aan toe dat die verplichting losstaat van wat de overheid moet doen, en doet. Ieder bedrijf heeft deze verplichting.
De rechter verwees expliciet naar de United Nations Guiding Principles on Business and Human Rights, die veel zijn onderschreven door veel bedrijven zoals Shell, maar ook door veel financiële instellingen. Deze afspraken zijn niet zo vrijblijvend als veel bedrijven dachten of hoopten. Bedrijven, maar bijvoorbeeld ook pensioenfondsen, die door hun activiteiten een substantieel effect hebben op klimaatverandering zullen nu gedwongen worden hun activiteiten aan te passen (en als ze het niet zelf doen, dan zullen we ze in de rechtbank zien verschijnen).
4. Investeren in fossiel is een doodlopende weg, schone energie is de toekomst
En ook dat is goed nieuws. Het investeren in fossiele brandstoffen is namelijk riskant geworden, nu ook juridisch en financieel. Gelukkig zijn er genoeg schone en groene alternatieven waar onze economie op kan gaan draaien. Bedrijven die als eerst de omslag maken naar schone investeringen hebben grote voordelen door de stijgende waarde van deze groene bedrijven. Bedrijven die blijven investeren in fossiel zullen hun geld zien verdampen.
5. De hele wereld zal volgen
De rechter maakte ook korte metten met het argument van Shell dat als zij de fossiele brandstoffen niet uit de grond blijven halen, andere (nog viezere) bedrijven dat wel zullen doen. Shell heeft namelijk een eigen verantwoordelijkheid, los van andere bedrijven.
Deze uitspraak bevestigt dat de fossiele sector op een dood spoor zit. Alle landen en fossiele bedrijven in de wereld zullen moeten veranderen. De klimaatcrisis is een probleem van de hele wereld, en geen enkel land kan zich hieraan onttrekken. De Nederlandse rechter heeft in de wereld nu een voorbeeldfunctie aangenomen, en de rest van de wereld zal volgen. Als landen en bedrijven dit niet snel zelf doen, dan kunnen ze veel juridische acties verwachten.
De twee principes die namelijk ten grondslag liggen aan de rechtszaak kunnen namelijk ook worden gebruikt in andere landen met andere rechtssystemen, namelijk 1) om gevaarlijke klimaatverandering moet de wereld onder de 1,5 graad blijven en fossiele bedrijven moeten daar hun deel aan bijdragen (zie onder 2) en bedrijven hebben mensenrechtenverplichtingen (zie onder 3).
Het staat nu vast dat burgers en gemeenschappen grote internationale vervuilers aansprakelijk kunnen stellen voor hun rol in klimaatverandering en mensenrechtenschendingen. En die machtsverschuiving gaat tot veel goeds leiden.
Deze klimaatzaak was aangespannen door Milieudefensie, Greenpeace Nederland en andere belangenorganisaties, samen met 17.379 individuele mede-eisers.
Doe mee