Wat blijft er van ons over ná de klimaatcrisis? Nieuwsbeelden van bosbranden en overstromingen schetsen een duister doemscenario, terwijl andere mensen zich vastklampen aan een ‘alles komt goed’ toekomstbeeld. Maar waarom zijn dat eigenlijk de enige twee opties die we hebben?
Ik heb het idee dat in beide toekomstscenario’s veel mensen niet écht in actie komen: omdat het óf ‘toch al te laat is’ óf dat het ‘toch wel wordt opgelost’. Wat nou als we een heel ander verhaal vertellen, waarin wij zélf de regie hebben? Of beter: waarvoor we zelf het scenario schrijven? Zo’n verhaal helpt niet alleen de bredere klimaatbeweging, maar ook jouw gesprekken met familie en vrienden over klimaat.
‘Ik mag ook niks meer’
Waar begint zo’n ander verhaal? Met een andere blik op het nu.
We leven onbegrensd en onbeperkt en putten onze planeet op alle mogelijke manieren uit. We zien dieren als producten, vervuilen de lucht die we inademen en maken steeds meer spullen die we eigenlijk niet nodig hebben.
We voelen ons ongemakkelijk over deze manier van leven, maar óók lijkt het wel alsof het de enige manier is om het ‘goed’ te hebben. Om tevreden over jezelf te zijn. Het is een verlammende gedachte, die we met zijn allen in stand houden. Zoals het idee: ‘als economische groei stopt, gaan we allemaal achteruit in ons geluk’ of ‘stilstand is achteruitgang’ of’ ‘Als ik nou maar de volgende promotie/nieuwe gadget heb, dan ben ik geslaagd’.
De gedachten die daarbij horen: ‘klimaatverandering verpest mijn levensstijl en geluk.’ ‘Groene keuzes bestaan alleen maar uit beperkingen’ of het populaire ‘ik mag ook niks meer’.
Tegelijkertijd leidt onze economie en levensstijl ook tot steeds meer stress, vervreemding van elkaar. Steeds meer jongeren hebben het idee dat het systeem niet voor hen werkt en steeds meer ouders geloven dat onze kinderen het slechter gaan krijgen. Hoe goed hebben we het nu helemaal? Betekent dit dan: het beste uit jezelf halen?
Zijn we de plaag of zijn we het medicijn?
Een ander vastgeroest denkbeeld gaat over onszelf: ‘we zijn nu eenmaal egoïstisch en individualistisch, zo is het in de natuur bepaald.’ De klimaatcrisis lijkt hiermee een logisch gevolg van ons menszijn. Wat een onzin!
Ik geloof wél dat wij als mensen samen veel meer voor elkaar kunnen krijgen, dan ons nu wordt wijsgemaakt in de samenleving waarin we leven. We can do better!
We zijn een verhaal gaan vertellen (en er zelf in gaan geloven!) dat de mensheid een plaag is voor de planeet. Maar we zijn zoveel méér dan dat. Deze ideeën belemmeren ons om ruimte te geven aan het idee dat we ook anders kunnen. Ik geloof dat we wel degelijk zonder economische groei gelukkig kunnen zijn. En het is nooit bewezen dat mensen van nature egoïstisch zijn. Menslievend en onzelfzuchtig daarentegen wél.
Het probleem is niet alleen dat we ons gedrag niet willen aanpassen, want die bereidheid zie ik overal om me heen. Het hele punt is dat individueel afval scheiden en plastic mijden ons niet gaan redden van een wereldwijd ontwrichtend klimaatprobleem. We kunnen ons als perfecte groene consumenten gedragen, maar zolang grote vervuilers niet gaan handelen naar de klimaatcrisis waar we inzitten zal er niet genoeg veranderen om deze tegen te gaan.
Kunnen we dan echt niet anders doen? Ik denk van wel dus. Het is onvermijdelijk dat de klimaatcrisis een heftige impact gaat hebben de komende decennia. Het wordt ingewikkeld, pijnlijk en soms chaotisch. Maar misschien biedt deze crisis ook de kans (en niet meer dan dat) om een andere samenleving te creëren. Evenwichtiger, natuurlijker en menselijker. Ik zou zeggen: áls we het over het klimaat hebben, laten we het er dan zó over hebben.
Laten we een experiment doen. Wat nou als we op een andere manier over klimaat gaan praten. Er blijft niet alleen een smeulende planeet over en het komt ook niet allemaal vanzelf wel goed. Het is een verhaal waarin we zelf de hoofdrol spelen en onszelf langzaam terugvinden.
Harmonie – vervreemding – verwarring – reconnectie – harmonie!
Vroeger, lang geleden, leefden we in harmonie met de natuur. We namen niet meer dan we nodig hadden. Dat was een zwaar bestaan, maar we leefden in balans met de natuur. Nee, we hoeven niet terug naar de prehistorie – we kunnen technologie gebruiken ten goede. Maar dit onderdeel van ons nieuwe klimaatverhaal is wel essentieel.
Want we raakten met de tijd de connectie met de natuur kwijt. We ontwikkelden het idee dat de planeet ‘van ons’ was, claimden stukken land voor onszelf en dachten dat meer, meer, meer de sleutel naar geluk was. We vervreemden van de natuur en stelden ons als mensheid boven al het andere dat leeft.
De planeet begon te protesteren. We putten haar uit met onze eeuwige zoektocht naar olie op steeds kwetsbaardere plekken, met onze honger naar groei. We raken zelf ook uitgeput, de gedachte bekruipt ons dat het zo niet verder kan, maar hoe dan wel? Hoe kunnen we losbreken uit het systeem waar we in vast zitten? Wat kan ik doen? Hoe moet ik dat doen? We zijn in verwarring over onze rol. In verwarring over wat we hebben bijgedragen ten slechte, in verwarring over wat we kunnen bijdragen ten goede.
Maar er is een mogelijkheid om van deze periode van verwarring en stuurloosheid te leren. Dit is niet het einde van ons verhaal – we zitten in het middenstuk. Door de shocktherapie van de planeet kunnen we weer een vollediger en completer verhaal over onszelf ontdekken en een economie maken die gebaseerd is op een volledig mensbeeld – niet alleen competitie en egoïsme, maar ook op gemeenschap en menslievendheid.
Zo biedt de klimaatcrisis een kans – geen zekerheid, maar een kans – om weer tot een periode van connectie en harmonie te komen.
De hoogste tijd voor actie
Ik denk niet dat het te laat is, maar de hoogste tijd om in actie te komen. Om óók te gaan protesteren. Ik ben niet de enige die zo denkt, en jij leest dit artikel waarschijnlijk ook niet zonder reden. Steeds meer mensen vinden de moed om mee te schrijven aan dit nieuwe verhaal.
We zijn aangekomen bij het hoofdstuk in ons boek waar we de connectie met onszelf én de wereld terugvinden.
Dit nieuwe, moedige verhaal wil ik heel graag samen met jou (en heel veel anderen) schrijven en doorvertellen. Wij zijn niet aan het einde, we zijn pas halverwege onze bestseller. We gáán veranderen en we’re just getting started.
Doe mee