Midden in de klimaatcrisis groeit de Nederlandse luchtvaart ongeremd. Harde afspraken om de uitstoot te beperken zijn er niet. Dat zet ons op ramkoers met de planeet, want juist de luchtvaart is extreem vervuilend. Met jouw steun richt Greenpeace zich nu op KLM. Waarom en wat is nodig om het tij te keren?
De luchtvaart veroorzaakt wereldwijd een fors deel van de CO2-uitstoot en andere schadelijke emissies, zoals fijnstof en stikstofoxiden. Deze vervuiling heeft grote gevolgen voor het klimaat, onze leefomgeving en voor de gezondheid van ons allemaal. Volgens Wouter Lemm, campagneleiderbij Greenpeace en een van de drijvende krachten achter de acties tegen KLM, is dat een onhoudbare situatie: ‘De luchtvaart is een ramp voor het klimaat. We betalen allemaal belasting op brandstof, water en voedsel, maar deze sector profiteert van belastingvrijstellingen en subsidies. Als grootste luchtvaartmaatschappij van Nederland zou KLM juist nu moeten laten zien dat ze bereid is haar verantwoordelijkheid te nemen en dus te krimpen.’
Daarom KLM
Een vraag die we vaak horen: waarom richt Greenpeace haar pijlen niet op al die prijsvechters? Ons antwoord is duidelijk. KLM voert meer dan de helft uit van alle vluchten op Schiphol – in 2023 waren dat bijna 230.000 vluchten – en heeft daarmee een ongeëvenaard marktaandeel. Bovendien is KLM door de jaren heen meerdere keren met belastinggeld gered wanneer het financieel slecht ging. Dat schept een extra verantwoordelijkheid ten opzichte van de Nederlandse samenleving.
Een andere reden is dat KLM toonaangevend is in de overheidsstrategie voor de Nederlandse luchtvaart. KLM opereert met een ‘hub and spoke’-model, waarbij KLM het knooppunt is in een groot aantal luchtvaartroutes (‘spaken’). De luchtvaartmaatschappij trekt zo veel mogelijk overstappassagiers aan, waardoor ze meer routes rendabel kan aanbieden en dus zelf kan blijven groeien. Maar de werkelijke prijs daarvoor betalen wij: meer geluidsoverlast, fijnstof en CO2-uitstoot. Overstappers dragen nauwelijks iets bij aan de Nederlandse economie; ze slaan hooguit een kop koffie achterover op Schiphol.
‘We importeren daarmee slechts vervuiling en slapeloze nachten,’ stelt Wouter vast. ‘Dat er dagelijks vluchten naar Brussel gaan, is daarvan een schrijnend voorbeeld. KLM haalt miljoenen passagiers elders in Europa op, alleen om ze op Schiphol op een ander toestel te zetten. Terwijl ze diezelfde route veel duurzamer met de trein kunnen afleggen.’
van CO2-uitstoot door de luchtvaart wereldwijd zien.
Vrij spel voor de luchtvaart
Deze problematiek is ook zo uit de hand gelopen door het ontbreken van bindende klimaatdoelen voor de luchtvaart, zowel in Nederland als wereldwijd. De sector is vrijgesteld van afspraken die bijvoorbeeld wel gelden voor de industrie en energiebedrijven. Daardoor kan KLM doen wat ze wil. En dat is: groeien. Ondanks alle groene reclamesen beloftes over ‘duurzaam vliegen’, wil KLM het aantal vluchten tot 2030 juist met 25% laten stijgen, blijkt uit een recent rapport van Milieudefensie. KLM’s echte verhaal is dus: wij zijn van plan om méér CO2-uitstoot en méér vliegherrie te produceren.
Schiphol heeft inmiddels zelf aangegeven dat het aantal vluchten omlaag moet. Dat deed de luchthaven onder druk van milieuorganisaties, aangescherpte stikstofregels en de wens om omwonenden beter te beschermen tegen herrie, gezondheidsschade en stikstofoxiden in kwetsbare natuurgebieden.
Maar KLM laat zich niet zomaar inperken. De maatschappij verzet zich actief, zowel voor als achter de schermen, met lobbyactiviteiten en juridische stappen. KLM bedreigde zelfs een Schiphol-directeur persoonlijk met een megaclaim, zo onthulde de Volkskrant in maart 2024. De luchthaven zag zich daardoor gedwongen een rapport geheim te houden over de gunstige effecten van een hogere vliegbelasting.
Een imagoprobleem in de maak
Dat KLM op ramkoers ligt met het klimaat en de planeet, kan het imago van ‘onze blauwe zwaan’ behoorlijk aantasten. Veel Nederlanders geloven niet meer in vage groene beloftes en beseffen dat de luchtvaart flink moet inkrimpen. Onderzoek in opdracht van het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat bevestigt dat: 43% van de Nederlanders vindt dat de luchtvaart moet krimpen; slechts 15% is voor verdere groei. ‘KLM is de grootste vliegmaatschappij in Nederland, een icoon en een boegbeeld met absurd veel politieke invloed’, vat Wouter het kort samen. ‘Daarom richt Greenpeace zich nu direct en specifiek op KLM.’
KLM pronkt graag met innovaties op het gebied van alternatieve brandstoffen en efficiëntere vliegtuigen. Maar al die technologische doorbraken liggen ver in de toekomst, terwijl de klimaatcrisis voortdendert. ‘Minder vliegen is echt de enige manier om per direct minder kerosine te verstoken’, zegt Wouter. ‘We kunnen niet langer wachten: volgens de wetenschap moeten we juist nú de grootste vermindering van CO2-uitstoot voor elkaar krijgen.’
Korte vluchten als no-brainer
Stoppen met korteafstandsvluchten is daarvoor de meest voor de hand liggende stap. Van alle vertrekken op Schiphol is ongeveer een derde korter dan 750 kilometer. Bovendien zijn korte vluchten relatief extra vervuilend, omdat opstijgen en landen de meeste brandstof vreten. Het schrappen van deze korte vluchten zou de CO2-uitstoot drastisch verminderen én de geluidsoverlast en fijnstofneerslag terugdringen. Ondanks dat alles kiest KLM ondubbelzinnig voor groei: meer overstappers, meer routes, en liefst geen beperkingen op vlieguren (zelfs niet in de nacht). Hier botst het financiële belang van de vliegmaatschappij regelrecht met het bredere publieke belang.
Onze eisen aan KLM
De eisen van Greenpeace zijn helder: stop met korte vluchten en maak een krimpplan. Zo’n plan moet uitgaan van de 1,5 graad-grens en dus fors inzetten op het verminderen van het aantal vluchten en de totale CO2-uitstoot. Concreet betekent dat voor KLM:
Vervang korte vluchten door de trein
Dagelijks gaan er KLM-vluchten naar Brussel, Londen en Parijs. Dat is onzinnig, omdat er uitstekende treinverbindingen zijn. Korte vluchten kosten relatief veel brandstof per passagier.
Stop met import van vervuiling
KLM wil zo veel mogelijk overstappassagiers naar Schiphol halen en importeert zo totaal onnodige vervuiling door extra starts en landingen.
Stop de lobby en greenwashing
KLM blokkeert krimpmaatregelen en pronkt met een ‘groen’ imago, terwijl de uitstoot van het bedrijf alleen maar toeneemt.
Stop met het belonen van veelvliegers
Frequent flyer-programma’s stimuleren vooral zakelijke reizigers om nog meer te vliegen. Dat werkt averechts als we de uitstoot willen beperken.
Krimp lange(re) afstandsvluchten drastisch
Waar korte vluchten schadelijk zijn door hun hoge frequentie en relatief grote uitstoot per passagier, veroorzaken langeafstandsvluchten het grootste deel van de totale CO₂-uitstoot. Ook die moet dus sterk naar beneden in de komende jaren.
Greenpeace wil dat de luchtvaartsector niet langer vrijuit kan groeien. Dat betekent krimp voor de grootste Nederlandse speler, KLM. Het is hoog tijd dat de Nederlandse regering stopt met het pamperen en subsidiëren van deze extreem vervuilende sector en zich binnen Europa keihard gaat inzetten voor een duurzaam, efficiënt en snel treinennetwerk. Zodat u en al die andere Nederlanders die niet willen vliegen, een reëel en comfortabel alternatief hebben.
Burgerlijk ongehoorzame acties
‘KLM is duidelijk niet van plan om te krimpen, hoe hard dat ook nodig is voor het klimaat, onze natuur en omwonenden’, zegt Wouter. ‘Logisch dus dat de druk vanuit de samenleving toeneemt.’ Bewonersgroepen, klimaatorganisaties, wetenschappers en maatschappelijke bewegingen roepen om drastische maatregelen. Zij beseffen dat de klimaatdoelen onhaalbaar blijven zonder vliegbelasting en afname van het aantal vluchten.
‘We willen laten zien dat de luchtvaart niet boven de samenleving staat,’ licht Wouter toe. ‘Onze brede coalitie toont aan hoe KLM consequent de noodzakelijke krimp blokkeert. Door de ware aard van het bedrijf te onthullen, doorbreken we haar sociale legitimiteit. Als de publieke steun wegvalt, wordt het voor politici en beleidsmakers makkelijker om maatregelen te nemen.’
Bewoners en organisaties als Greenpeace proberen al jarenlang de luchtvaart aan banden te leggen. Omwonenden protesteerden tegen nachtvluchten, kerosinegeur in hun achtertuin en geschonden afspraken van overheden en luchtvaartbedrijven. Greenpeace hield samen met Extinction Rebellion privéjets op Schiphol aan de grond. Burgerlijke ongehoorzaamheid die zichtbaar maakt dat er een sociale grens is bereikt: mensen accepteren niet langer dat een sector die zó vervuilend is en zo veel overlast veroorzaakt, toch alle ruimte krijgt om te groeien. ‘Natuurlijk willen we ook dat de prijsvechters aangepakt worden’ benadrukt Wouter. ’Maar KLM is de grootste uitstoter van alle Nederlandse vliegmaatschappijen en staat symbool voor het luchtvaartprobleem.’
Geef het goede voorbeeld
KLM kan laten zien dat ze duurzaamheid echt serieus neemt. Maar dan moet er wél een einde komen aan onnodige korte vluchten, groene sprookjes en het frustreren van klimaatbeleid. Door minder te vliegen, minder te vervuilen en écht in te zetten op alternatieven, kan KLM de toon zetten voor de hele sector. En daar hebben we allemaal baat bij: een leefbare toekomst voor onszelf én voor de generaties na ons.
Zolang de luchtvaartmaatschappijen, en KLM in het bijzonder, zich verzetten tegen wezenlijke verandering, blijft een intensieve en zichtbare strijd nodig. Dankzij jouw steun kunnen we die blijven voeren. ‘KLM kan blijven opstijgen en greenwashen’, concludeert Wouter, ‘of landen in de realiteit.’
Samen met jou roepen we KLM op: stop met die korte vluchten en maak een krimpplan! act.gp/gpm-luchtvaart-petitie
Dit artikel verscheen in de lente-editie 2025 van Greenpeace Magazine.
