E impakto di kambio di klima riba Bonèiru

E krisis ambiental ta forma un gran menasa pa Bonèiru. E mundu ta birando mas kalor i e nivel di laman ta subi rápidamente. Siéntifikonan ta premirá ku e konsekuensianan lo impaktá e kurason di e isla i su habitantenan.

Greenpeace Hulanda a duna Vrije Universiteit Amsterdam (VU) enkargo pa hasi investigashon tokante e konsekuensianan di kambio di klima pa Bonèiru. Diferente senario a ser identifiká pa VU, i nan a wak e impakto potensial riba entre otro ekonomia, salubridat i herensia kultural.

Kambio di klima ta menasá na dal Bonèiru hopi duru

En general por ser konkluí ku si emishonnan mundial sigui subi, i komo konsekuensia di esei kambio di klima bira un problema mas i mas menasante, e preokupashonnan pa futuro di Bonèiru lo ta grandi. Resumiendo:

  • Gran partinan di e isla ta kore riesgo di bai bou di awa permanentemente;
  • Hopi koral i sitionan popular di sambuyá rònt Bonèiru lo por disparsé den e dékadanan benidero kaba;
  • Pa motibu di wer ekstremo i olanan di kalor, habitantenan di Bonèiru lo haña nan konfrontá ku kantidatnan kresiente di kasonan di malesa i morto;
  • Tur esaki lo tin gran impakto riba bida di hendenan na Bonèiru, riba ekonomia i herensia kultural.

🌊 Si nos no tuma akshon, e kosta lo kambia konsiderablemente.

E ora ei Bonèiru lo bira un isla muchu mas chikí. Na fin di e siglo akí, por lo ménos un kinto parti di e isla por disparsé bou di awa.

Mas fuerte e kalentamentu di mundu ta, mas profundo i ireversibel e konsekuensianan lo ta pa Bonèiru.

Ta hopi probabel ku meskos ta konta pa tur e seis islanan Karibense den e reino Hulandes. Segun e investigadónan di VU, tur habitante di e islanan akí lo konfrontá inundashonnan i oumento di kalor.

E kosta di Bonèiru n’e momento akí, i na 2150 den 3 diferente senario di klima.

🛣️ Infrastruktura

  • Mas ekstremo e krisis ambiental ta, mas tantu daño Bonèiru por spera na edifisionan i infrastruktura esensial.
  • Sin medidanan di adaptashon, tur kaya na parti sur di Bonèiru lo ta inutilisabel na 2050.
  • Den e senarionan mas ekstremo na 2150, kaminda e kapital Kralendijk ta inundá, aeropuerto i e stashon di bombero tambe lo ta inaksesibel.

✨ Herensia kultural

Protekshon di herensia kultural ta un derecho humano i importante pa identidat kultural, union sosial i konsientisashon históriko. P’e motibu akí a hasi investigashon tambe tokante e impakto ku e krisis ambiental lo tin riba e herensia kultural di Bonèiru.

  • Mayoria di e herensia kultural material di Bonèiru ta lokalisá na kosta i p’esei ta vulnerabel pa inundashon dor di subida di nivel di laman i/òf tormentanan.
  • Den tur e senarionan di klima, si nos no intervení, tur e herensia kultural n’e parti sur di Bonèiru lo disparsé bou di awa.
  • Mas tantu kalentamentu di mundu tuma lugá, mas tantu herensia ta ser menasá na sobrá partinan di e isla, i tambe n’e kapital.

🏥 Salubridat

  • E investigadónan ta konkluí ku ta hopi probabel ku kambio di klima na Bonèiru lo kousa mas malesa i kasonan di morto, entre otro pasobra e síntomanan di pashèntnan ku malesanan kardiovaskular ta empeorá pa motibu di e asina yamá strès di kalor (‘hittestress’): kehonan físiko ku ta ser kousá pa kalor.
  • Malesanan ku ta ser okashoná pa parásito, bakteria i vírùs lo tuma lugá ku mas frekuensia pa motibu di kambio di klima.

🤿 Kalentamentu di klima ta afektá e koral i ekonomia

E ref di koral rondó di Bonèiru ta protehá e isla kontra inundashon, e ta profundamente konektá ku e identidat Boneriano, i mundialmente konosí serka sambuyadónan. Pero kalentamentu di klima ta afektá e koral.

  • Den e senario di klima di mas optimista no ta premirá daño na e koral promé ku 2050.
  • Den e senario di klima di mas ekstremo, asina tantu koral lo muri, ku na 2050 lo a sobra solamente 13 di e 86 sitionan pa sambuyá. E kantidat di turistanan ku ta bin pa sambuyá (‘duiktoerisme’) lo baha dor di esaki, i e impakto riba ekonomia lo ta grandi.
  • Konforme tur ekspektativa, koralnan lo sigui muri despues di 2050 tambe. P’esei e chèns ta grandi ku na fin di siglo tur koral lo a disparsé.
Kantidat di sitio di sambuyá na 2050 den 4 diferente senario di klima

E investigashon akí ta e promé análisis elaborá tokante e impakto di e krisis ambiental riba Bonèiru. Ku e konosementu akí nos ta mustra e gabinete riba su deber pa protehá e habitantenan di e isla akí, ku ta relativamente abou (‘laaggelegen’).