Farah Al Hattab is campagnevoerder en juridisch onderzoeker bij Greenpeace Midden-Oosten en Noord-Afrika. Ze werkt vanuit Beiroet, Libanon. Farah volgt de milieu-impact van de oorlog die Israël in Gaza voert van dichtbij op. Ze schreef er dit artikel over.
We zijn getuige van een zich ontvouwende genocide in Gaza. Tijdens dit schrijven zijn er bijna 40 duizend mensen gedood en meer dan 80 duizend mensen gewond geraakt. Er heerst een vreselijke hongersnood. De oorlog heeft ook ernstige gevolgen op ecosystemen en schendt het mensenrecht op een gezonde omgeving.
“Een van de ernstige gevolgen van de oorlog in Gaza is de enorme schending van het recht op een schone, gezonde en duurzame omgeving… “– Astrid Puentes Riaño, VN-Speciaal Rapporteur voor het mensenrecht op een gezonde omgeving in The Guardian.
Sinds het begin van de oorlog heb ik als milieu- en juridisch onderzoeker mij gestort op de verwoestende impact van de oorlog op het milieu in Gaza. Hieronder lees je wat er tot nu toe is gedocumenteerd.
De milieuschade van de oorlog in Gaza
De oorlog in Gaza veroorzaakt ernstige milieuschade op lucht, water en land en iedereen die daarvan afhankelijk is.
De directe koolstofuitstoot door de oorlog is enorm, met een gemiddelde schatting van 536.410 ton kooldioxide in de eerste 120 dagen van de oorlog. Daarvan wordt 90% toegeschreven aan Israël’s luchtbombardementen en de grondinvasie van Gaza. Deze uitstoot is groter dan de jaarlijkse koolstofvoetafdruk van veel kwetsbare landen.
Lucht
De lucht is verontreinigd met chemicaliën afkomstig van wapens, zoals witte fosfor, door het intensieve gebruik van explosieven. Blootstelling aan munitie met witte fosfor leidt tot verminderde productiviteit van landbouwgrond en kan bestaande planten beschadigen.
Water
Waterbronnen zijn ernstig aangetast. Het drinkwatersysteem van Gaza, dat voor de oorlog al ontoereikend was, bevindt zich nu in een nog kritischere staat. Gemiddeld hadden de Gazanen in april 2024 toegang tot ongeveer 2 tot 8 liter per persoon per dag, vergeleken met 85 liter per persoon per dag vóór oktober 2023. Onderzoek wijst uit dat 20 liter per persoon per dag de minimumhoeveelheid veilig water is die nodig is voor gezondheid en hygiëne.
Land
Land- en bodemdegradatie tasten de landbouw in Gaza aan. De vernietiging van boerderijen en landbouwgronden heeft geleid tot ernstige voedselonzekerheid. Gezien de intensiteit van de bombardementen is het zeer waarschijnlijk dat landbouwgronden in Gaza zijn verontreinigd met zware metalen en andere chemicaliën. 57% van het landbouwland in Gaza is beschadigd sinds mei 2024. Olijfbomen, cruciaal in Palestina vanwege hun culturele betekenis en economische belang, zijn vaak opzettelijk het doelwit van Israëlische soldaten of kolonisten. De vernietiging van olijfbomen is deel van een breder patroon van het schaden van land en eigendommen. Dit heeft aanzienlijke impact op de Palestijnse bestaansmiddelen, voedselzekerheid en het milieu.
De stille moordenaars: volksgezondheid en de klimaatcrisis
Volksgezondheid en het klimaat bevinden zich in staat van crisis; het zijn de stille maar dodelijke gevolgen van de oorlog.
Klimaat
Het Midden-Oosten en Noord-Afrika warmen bijna twee keer zo snel op als het wereldwijde gemiddelde. Dit jaar zijn minstens 1300 Hadj-pelgrims in Mekka overleden als gevolg van extreme temperaturen.
In Gaza, dat al een kwetsbare regio is, verslechteren de omstandigheden door de oorlog. Prognoses geven aan dat de temperaturen tegen het einde van de eeuw met 4°C kunnen stijgen. Dat verergert onregelmatige regenval, hittegolven en droogtes. Een recente hittegolf in april benadrukte de erbarmelijke omstandigheden; verschillende mensen stierven door de hitte.
Volksgezondheid
De infrastructuur voor de volksgezondheid, al verzwakt door jaren van bezetting, stort in onder de druk van de oorlog. Riolering, afvalwater- en afvalbeheersystemen zijn ingestort. Duizenden tonnen afval hopen zich op in informele stortplaatsen. Onbehandeld rioolwater stroomt vrij in de zee.
De verspreiding van ziekten zoals huidinfecties, Hepatitis A en diarree neemt toe, een potentiële epidemie bedreigt duizenden levens. Aanvallen op ziekenhuizen en blokkades van medische voorraden verlammen de gezondheidszorg van Gaza. Miljoenen mensen hebben dringend humanitaire hulp nodig. De aanwezigheid van ontbindende lichamen verhoogt het risico op cholera-uitbraken. Kinderen lopen bijzonder veel risico.
Milieuconsequenties van de oorlog in Gaza schaden ook buurlanden
De milieu-impact van de oorlog strekt tot buiten Gaza en beïnvloedt buurlanden zoals Egypte, Jordanië en Libanon.
Egypte ervaart vervuiling in Noord-Sinaï en langs zijn Middellandse Zeekust, met mogelijke schade aan visbestanden, het zeeleven en grondwaterreserves. De luchtkwaliteit is ook verslechterd, wat gevolgen heeft voor de volksgezondheid. Jordanië wordt eveneens geconfronteerd met toenemende luchtvervuiling vanwege de nabijheid van Gaza.
Libanon, met name de zuidelijke grensgebieden, lijdt onder oorlogsgerelateerde landbouwschade, chemische vervuiling en verontreiniging. Een voorlopige beoordeling geeft aan dat fosforbombardementen ernstige milieuschade veroorzaken.
Israël moet de kosten van milieuschade dragen volgens het internationaal recht
Hoewel het milieu wordt beschermd onder het internationale humanitaire recht, blijft het een “stil slachtoffer van oorlog”.
De milieuschade in Gaza schendt internationale wetten en conventies die zijn ontworpen om het milieu te beschermen tijdens gewapende conflicten. In het Statuut van Rome en de Verdragen van Genève staat dat opzettelijke vernietiging van het milieu kan worden beschouwd als een oorlogsmisdaad.
“Het zal tientallen miljarden dollars en tientallen jaren kosten om de ongekende vernietiging van Gaza ongedaan te maken.” –UNCTAD.
Termen zoals “ecocide” worden door experts en NGO’s gebruikt om de opzettelijke vernietiging van Gaza’s milieu te beschrijven. Een recente satellietanalyse onthult dat “de schaal en de langetermijneffecten van de milieuvernietiging aanleiding geven om het te onderzoeken als een mogelijke oorlogsmisdaad, en om het te classificeren als ecocide: schade aan het milieu door opzettelijke of nalatige handelingen.”
Internationaal recht vereist dat Israël de kosten van de wederopbouw van Gaza draagt, gezien de erkende verantwoordelijkheid als bezettende macht.
Gaza’s “ongekende vernietiging zal tientallen miljarden dollars en decennia kosten om te herstellen”
Recente rapporten hebben geprobeerd de kosten van het herstel en de wederopbouw van Gaza’s economie, milieu, gebouwen en primaire infrastructuur te kwantificeren.
Een tussentijdse schadebeoordeling door de Wereldbank stelt dat de totale kosten van de schade eind januari 2024 ongeveer 18,5 miljard dollar bedragen. De schade in de water-, sanitatie- en hygiënesector wordt geschat op meer dan 500 miljoen dollar; nog eens 629 miljoen dollar in de landbouwsector, en 411 miljoen dollar in de milieusector (inclusief de verwijdering van puin).
Volgens de Verenigde Naties Handel en Ontwikkeling organisatie UNCTAD zal Gaza’s “ongekende vernietiging tientallen miljarden dollars en decennia vergen om te herstellen”. Een rapport van de Verenigde Naties Ontwikkeling organisatie UNDP zegt dat “de mate van vernietiging in Gaza zodanig is dat de wederopbouw van openbare infrastructuur externe hulp vereist op een schaal die sinds 1948 niet is gezien”. Het rapport stelt ook dat Gaza ongeveer 80 jaar nodig heeft om alle volledig vernietigde woningen te herstellen. Zonder een permanent staakt-het-vuren, zullen de schade en de kosten van wederopbouw onvermijdelijk toenemen. Dat zal het vermogen van de Palestijnse bevolking om Gaza opnieuw te bewonen verder aantasten.
Eisen van Greenpeace om mensen, het milieu en vrede in Gaza en de regio te beschermen
Het aanpakken van de uitgebreide milieuschade in Gaza vereist zowel onmiddellijke actie als strategische planning om duurzaam herstel en toekomstige veerkracht te verzekeren.
Dringende maatregelen
- Een onmiddellijk en permanent staakt-het-vuren.
- Een wereldwijd embargo op alle wapenverkopen en -transfers.
- Een einde aan de illegale bezetting van Palestina.
- Consistente en veilige doorgang van hulpkonvooien.
- Toegang voor onderzoekers en milieuspecialisten om veldonderzoeken uit te voeren.
Langetermijnmaatregelen
- Internationale en regionale ondersteuning voor de ontwikkeling van waterinfrastructuur.
- Uitgebreid milieuonderzoek na de oorlog.
- Duurzame wederopbouw gericht op klimaatmitigatie, veerkrachtbeleid en betrokkenheid van de gemeenschap.
- Maatregelen om Israël verantwoordelijk te houden voor de schade die in Gaza is aangericht in strijd met zijn internationale verplichtingen. * *Gebaseerd op het internationaal rechtsprincipe dat “de verantwoordelijke staat verplicht is volledige schadevergoeding te bieden voor de schade die is veroorzaakt door de internationaal onrechtmatige daad.” – Artikel 31(1) van de Responsibility of States for Internationally Wrongful Acts, International Law Commission, 2001.
Solidariteitsacties die je kunt ondernemen
Waar je ook bent, jouw solidariteit kan een verschil maken. Hier zijn enkele dingen die je kunt doen:
Doneer aan humanitaire organisaties in de regio zoals de Verenigde Naties Relief and Works organisatie UNRWA
Doe mee aan de oproep tot een staakt-het-vuren door deel te nemen aan vredesdemonstraties waar je bent.
Teken de petitie van Oxfam Novib die oproept tot een onmiddellijk en permanent staakt-het-vuren door alle strijdende partijen, bescherming van alle burgers, vrije toegang voor levensreddende noodhulp en een duurzame politieke oplossing.
Steun de oproep aan regeringen om te stoppen met de verkoop van wapens aan de betrokkenen in de oorlog. Amnesty International, Oxfam Novib en Greenpeace zijn een van de vele groepen die oproepen tot een wapenembargo in overeenstemming met nationale en internationale wetgeving. Sommige landen nemen al maatregelen om wapenexporten te blokkeren. Nederland, Spanje, Canada, België en Italië hebben stappen ondernomen om wapenverkopen en militaire steun aan Israël op te schorten.