En hoe we eilanden als Barbados en Tuvalu beschermen tegen falend klimaatbeleid
Een rap stijgende zeespiegel, een kustlijn die afbrokkelt, verwoestende stormen: bewoners van kleine eilanden en kustgemeenschappen zien hun thuis voor hun ogen verdwijnen. Waar de klimaatcrisis voor veel Westerlingen nog een abstract fenomeen is, weet de bevolking van Tuvalu, Kiribati en Sint Maarten wel beter. Waarom is klimaatverandering voor eilanden nu al zo’n enorm probleem? En is het tij nog te keren?
De zeespiegel stijgt…en stijgt en stijgt
De nieuwste rapporten van het IPCC – het wetenschappelijke klimaatpanel van de Verenigde Naties – van februari en april kwamen aan als een mokerslag. De stijging van de zeespiegel gaat nog rapper dan wetenschappers eerder dachten, met name doordat het ijs van Antarctica razendsnel smelt. Als we geen actie ondernemen, bijvoorbeeld door de uitstoot van broeikasgassen sterk terug te dringen, kan de zeespiegel deze eeuw met wel 110 centimeter stijgen. Vele mensen zullen daardoor huis en haard moeten verlaten, met name ook in kleine eilandstaten.
De IPCC-rapporten zijn voor veel mensen droge kost, ellenlang en vol ingewikkelde grafieken. Wie woont op een van de eilanden van Tuvalu, hoeft alleen maar naar buiten te kijken om te zien wat de klimaatcrisis aanricht. Twee van de negen eilanden van Tuvalu kunnen elk moment onder de golven verdwijnen, aldus de regering. De eilandenrepubliek Kiribati is eenzelfde lot beschoren. De ruim 100.000 inwoners zullen vrijwel zeker voor altijd hun thuis moeten verlaten.
Extreem weer neemt in hevigheid toe
Op 6 september 2017 werd Sint Maarten hard getroffen door orkaan Irma. De tropische cycloon liet met windstoten van 240 km per uur een spoor van vernieling achter. Tropische stormen gedijen bij warm zeewater. Modellen laten zien dat orkanen door de wereldwijde opwarming van zeewater waarschijnlijk sterker zullen worden.
Eilandstaten en kustgemeenschappen zijn natuurlijk extra kwetsbaar voor zulk extreem weer. Volgens het IPCC was het sterftecijfer door overstromingen, droogte en stormen de afgelopen tien jaar in zeer kwetsbare landen maar liefst 15 keer hoger dan in landen die meer weerbaar zijn.
Armoede en slechte toegang tot basisvoorzieningen maken een gemeenschap extra kwetsbaar voor de gevolgen van de klimaatcrisis. Als daarnaast veel mensen voor hun levensonderhoud afhankelijk zijn landbouw en visserij – beide zeer gevoelig voor klimaatverandering – dan kan het resultaat rampzalig zijn. Die opeenstapeling van factoren betekent dat de bovengenoemde eilandstaten extra hard worden getroffen. Dit geldt net zo goed voor bijvoorbeeld Curaçao, Bonaire en Barbados.
Jezelf aanpassen en beschermen kost veel geld
Zijn kwetsbare eilandstaten dan ten dode opgeschreven, vraag je je misschien af. Kunnen dijken of stormvloedkeringen geen uitkomst bieden? Zeker wel, zo beaamt ook het IPCC. ‘Een goed uitgedachte kustbescherming is heel effectief in het verzachten van verwachte schade.’ Maar: ‘effectieve bescherming vraagt wereldwijd om investeringen van tien tot honderden miljarden dollars per jaar.’ Je raadt het al: dat geld hebben kwetsbare eilandstaten en kustgemeenschappen niet.
De vervuiler betaalt faalt
Feit is dat niet iedereen op aarde evenveel bijdraagt aan klimaatverandering. De cijfers van het IPCC spreken boekdelen: waar wereldwijd de doorsnee uitstoot per persoon bijna 7 ton CO2 is, is die voor ‘minst-ontwikkelde landen’ en ‘zichzelf ontwikkelende kleine eilandstaten’ respectievelijk 1,7 en 4,6 ton CO2. Dat landen die veel CO2 uitstoten – jaar na jaar na jaar – betalen voor de vernietiging die klimaatverandering elders aanricht: dat is niet meer dan logisch, toch?
Ruim tien jaar geleden, op de VN-klimaattop in Kopenhagen (COP15), beloofden welvarende landen dat ze tussen 2020 en 2025 jaarlijks $ 100 miljard zouden betalen aan kwetsbare landen. Zo zouden die in staat worden gesteld om zich te weren tegen de gevolgen van de klimaatcrisis. Rijke landen kwamen hun belofte helaas niet na, waardoor arme landen naar schatting $ 75 miljard mislopen, zo berekende Oxfam Novib vorig jaar.
De president van Barbados, Mia Amor Mottley, weet daar wel iets op. Tijdens de meest recente klimaattop in Glasgow (COP26) stelde ze voor dat 1 procent van de inkomsten uit de verkoop van fossiele brandstoffen in rijkere landen naar een speciaal fonds zou moeten gaan. Dit zou jaarlijks meer dan $ 70 miljard opleveren.
Klimaatrechtvaardigheid voor eilandstaten
Het kan niet zo zijn dat rijkere landen doorgaan met het uitstoten van enorme hoeveelheden CO2, terwijl mensen elders hun thuis onder water zien verdwijnen. En Greenpeace zal niet rusten voordat we – wereldwijd – de lasten van de klimaatcrisis eerlijk verdelen. We zullen daarom, nog meer dan voorheen, zij aan zij gaan staan met groepen mensen die opkomen voor hun recht op een gezonde leefomgeving, hun recht op een veilig onderkomen, hun recht op een toekomst.
Maak jij je zorgen over klimaatverandering? Zorg er dan voor dat je op de hoogte blijft, zoek steun bij anderen en kom samen (met ons) in actie. Abonneer je op de nieuwsbrief van Greenpeace Nederland en we houden je op de hoogte van alles wat je samen met ons kunt doen om het tij te keren.
Roep de overheid op om nú in te grijpen.