Voor zijn podcastserie ‘De vergeten klimaatcrisis’ reisde journalist John Samson naar de Caribische eilanden om de gevolgen van klimaatverandering zelf te zien, horen en voelen. ‘Mijn altijd terugkerende vraag aan de politiek in Den Haag is: “En de eilanden dan?”’
John Samson, onafhankelijk journalist bij de NTR, is al zijn hele leven bezig met de Caribische eilanden. Zijn roots liggen er en op veel eilanden heeft hij familie wonen. Toen Samson vorig jaar luisterde naar de voordracht van de koning, tijdens de overstromingen in Nederland, België en Duitsland, moest hij weer denken aan die ene vraag. John: ‘De koning benoemde terecht: we moeten alert zijn voor klimaatverandering. Kijk naar Limburg! Ik had verwacht dat hij nu ook eindelijk over de eilanden zou beginnen: die lijden immers al veel langer onder extreem weer. Denk aan orkaan Irma, die bijna vijf jaar geleden over Sint Maarten raasde en een spoor van vernieling achterliet. Of denk aan de droogte, voedseltekorten en vervuiling.’
‘Maar,’ vervolgt hij, ‘hij benoemde het niet! Ik dacht echt, serieus? Vergeet politiek Den Haag de eilanden nu alwéér? Het gaat over gelijkwaardigheid, hoe de eilanden worden behandeld.’
‘Het raakte mij als mens, maar als journalist moet ik onafhankelijk blijven. Toch kon ik objectief gezien stellen dat de discussie over de eilanden gewoon ontbreekt. Het idee voor een podcastserie over klimaatverandering op de eilanden was geboren. Alleen zei ik wel tegen mijn collega’s: ik heb echt héél weinig met klimaatverandering. Die zeiden: dan moet je die serie juist maken.’
Hartverscheurende verhalen van de eilandbewoners
En dat deed hij. Zes eilanden bezocht de journalist en hij sprak met Caribische wetenschappers, natuurbeschermers en vooral mensen die daar wonen. Het zijn persoonlijke, vaak hartverscheurende verhalen van eilandbewoners. Sommigen kunnen nét aan overleven, anderen zijn alles kwijt geraakt. Bijvoorbeeld een oude dame op Sint Maarten, die al sinds orkaan Irma wacht op de reparatie van haar eenvoudige huisje. Al bijna vijf jaar dus. John: ‘Ik werd er naar van dat ze vlak na de eindmontage is overleden.’ Of over een Bonairiaanse boswachter, die veel belangrijk natuuronderzoek doet maar zijn research weigert te delen. De reden: angst dat de rijke bevolking aan de haal zal gaan met zijn bevindingen en bijvoorbeeld huizen gaat bouwen op ‘veilige’ stukken grond – waardoor de arme bevolking nóg minder bestaanszekerheid heeft.
Wanbeleid en ongelijkheid voeren de boventoon
‘Er zijn zoveel voorbeelden te noemen van wanbeleid en ongelijkheid. Zoals het feit dat de eilanden zo extreem afhankelijk zijn van voedselimport, omdat ze zelf nauwelijks meer groente en fruit kunnen verbouwen op de droge grond. Of het niet werkende rioleringssysteem op Bonaire, waardoor afvalwater door de grond naar de zee sijpelt en het koraal aantast. Koraal dat weer zo belangrijk is om de kust te beschermen tegen overstromingen.’ John noemt nog een voorbeeld: ‘Op bepaalde wegen merk je dat het waterniveau op sommige momenten hoger ligt. Brak water is dat, dus zoet én zout. We weten allemaal wat zout doet met metaal; als je met je auto vaak over brak water moet rijden, zul je vaker naar de garage moeten. En dat kost weer geld, dat veel mensen helemaal niet hebben.’
De journalist vertelt: ‘Toen ik voor mijn eerste aflevering naar Bonaire vloog en vanuit het vliegtuig naar beneden keek viel me pas op: wat is het eigenlijk plat. En kwetsbaar. En dit platte eilandje moet straks de stijgende zee weerstand bieden?’
Droogte op St Eustatius
‘Klimaatverandering is ook zichtbaar door de droogte op Sint Eustatius. Niet lang geleden viel er een rotsblok op een energiebedrijf. Dat had catastrofaal kunnen aflopen. Maar ook op buureiland Saba vallen er regelmatig rotsblokken op de weg: levensgevaarlijk,’ zegt John.
Klimaatadaptatie, maatregelen om een land beter te beschermen tegen klimaatverandering, blijft nagenoeg uit op de eilanden. Zeker in de drie Caribische gemeenten. Er is veel wat gedaan kan worden, zoals het beschermen van rotswanden tegen erosie, rioleringssystemen aanleggen of drinkwatervoorzieningen verbeteren. Maar het gebeurt niet of nauwelijks, terwijl het toch over Nederlands grondgebied gaat.
Wel Nederlands, maar niet de Nederlandse behandeling
‘In de gemeente Bonaire voelen mensen zich achtergesteld’ vertelt John Samson. ‘Op de eerste plaats voelen ze zich vooral Bonairiaan. Er zijn namelijk veel plichten, maar nauwelijks rechten wat betreft het Nederlanderschap. Een voorbeeld: Bonaire is de gemeente met misschien wel de slechtste wegen van alle Nederlandse gemeenten, maar zeker met de grootste armoede.’
Hij citeert een inwoner: “Een uitkering op Bonaire is te weinig om van te leven, maar ook precies genoeg zodat we niet doodgaan.”
Het stemt hem somber, zegt de journalist tegen het einde van het gesprek. Omdat er zoveel voorbeelden zijn, maar nog zo weinig oplossingen. En het geld hebben ze simpelweg niet. Toch is hij heel blij dat hij deze serie heeft gemaakt. ‘De politiek, zowel de Nederlandse als de Caribische, is nu echt aan zet om met oplossingen te komen. Er zijn genoeg Caribische wetenschappers, práát met hen. Práát met de jongeren, zij weten zoveel!’ zegt John.
‘Ik wil als journalist kennis overbrengen door ervaringsdeskundigen en experts te spreken. Door echt in te zoomen op dingen zoals voedselzekerheid, orkanen, erosie. Hele wezenlijke dingen, die mensen in hun dagelijks leven nu al raken. Ik voel me verantwoordelijk en die verantwoordelijkheid is mijn drijfveer.’ Hij glimlacht: ‘En die éne vraag, die zal ik altijd en overal blijven stellen.’