‘Hallo, waar is het klimaatdebat gebleven?’

Durf ik het hardop te zeggen? Ja, corona gooide roet in het eten van de klimaatbeweging. We gingen van miljoenenprotesten naar lockdown. Van een Klimaatakkoord naar het reanimeren van de fossiele industrie. Maar wie zegt dat we moeten kiezen tussen de economie en een groener en socialer Nederland?

Wie de coronacrisis als kans omschrijft – om onze samenleving eerlijker en groener te maken – moet dat goed uitleggen. Er zijn maar weinig Nederlanders die niet, direct of indirect, door de crisis zijn geraakt. Dus kies ik mijn woorden heel voorzichtig. Inmiddels geloof ik dat het juist onverantwoordelijk zou zijn als ik niet zou betogen dat we deze crisis moeten aangrijpen om onze economie en onze samenleving fundamenteel anders vorm te geven. Zoals ik het bekijk hoeven we helemaal niet te kiezen tussen economische voorspoed en een groener en socialer Nederland.

Terug naar af?

Helaas moet deze boodschap nog landen bij onze overheid. Eind maart al kondigde het kabinet aan dat de nieuwe (hard bevochten) klimaatplannen tot nader order werden uitgesteld. Natuurlijk snap ik dat de aanpak van de coronacrisis prioriteit had, maar die andere crisis, de klimaatcrisis, is niet plots verdwenen. Willen we echt terug naar het plunderen van onze natuurlijke hulpbronnen, terug naar een groeiende ongelijkheid, naar het vervuilen van lucht en water? Voor mij is een simpel ‘terug naar af’ niet acceptabel.

De meeste Nederlanders zijn het daar mee eens. Ze vinden dat er meer aandacht moet komen voor welzijn, in plaats van slechts welvaart. In opdracht van Greenpeace vroeg het onafhankelijke onderzoeksbureau Kieskompas, bekend van de gelijknamige stemhulp, in april ruim 6.000 Nederlanders naar hun ideeën over en wensen voor Nederland na de coronacrisis. De meeste ondervraagden waren het eens met de stelling dat de crisis laat zien hoe belangrijk de natuur is en hoe kwetsbaar onze samenleving. Op de vraag welke sectoren staatssteun verdienen, noemden ze de volgende top vijf: zorg, onderwijs, horeca, duurzame landbouw en de wetenschap,

Sleutelmoment

Dat is wat een crisis of een traumatische situatie met mensen doet: beseffen wat écht belangrijk is. Zo’n sleutelmoment in mijn leven was ongetwijfeld de twee maanden durende detentie in een tochtige cel in subarctisch Rusland. Ik was gearresteerd na een vreedzame actie tegen olieboringen in het noordpoolgebied. Toen ik vrijkwam, was ik meer vastberaden dan ooit om de Gazproms en Shells van deze wereld aan te pakken. Eenzelfde drive voel ik nu. In de maanden dat ik net als u aan huis gebonden was, hoorde ik bijvoorbeeld van collega’s uit Brazilië dat de Amazone in een nog hoger tempo werd verwoest, omdat houtkappers en mijnbouwers níet thuisbleven.

€ 4 biljoen voor bedrijven

Greenpeace wil dat deze crisismiljarden die het kabinet (of beter gezegd: de belastingbetaler) vrijmaakt, worden gebruikt voor een eerlijker beloning voor mensen in vitale beroepen én natuurlijk voor de bescherming van natuur en klimaat. Dit betekent dus geen onvoorwaardelijke staatssteun voor vliegtuigmaatschappijen, maar dat geld gebruiken om bedrijven en de samenleving weerbaarder te maken tegen de volgende crisis, de klimaatcrisis. Wél harde milieuvoorwaarden stellen aan die steun dus. Als ik een lening afsluit bij de bank, krijg ik toch ook geen blanco cheque?

In Europa werken alle Greenpeace-kantoren samen om de crisisbestedingen van hun overheden en de EU kritisch te volgen. Zo berekenden we in juni dat er als antwoord op de coronacrisis in Europa maar liefst € 4 biljoen (u leest het goed) was vrijgemaakt voor steun aan bedrijven, zonder groene eisen te stellen. Ook blijkt uit ons onderzoek dat overheden hun industrieën reanimeren door belastingverlagingen op fossiele energie. Ook in Nederland gaan miljarden naar vervuilers zoals KLM: business as usual dus, in plaats van vergroening. Om die volstrekt gedateerde keuze aan de kaak te stellen, rolden Greenpeace-actievoerders eind mei een spandoek uit bij een KLM-toestel op een ongebruikte landingsbaan: ‘Geen poen zonder groen’. Ongelooflijk vind ik het, dat de luchtvaartmaatschappij een maand later toch een lening kreeg van € 3,4 miljard, waaraan de regering nauwelijks voorwaarden verbond om te vergroenen of banen te behouden.

Ook in Nederland moeten we hartstikke scherp blijven. Ik weet namelijk dat in de bestuurskamers van multinationals koortsachtig wordt nagedacht hoe zij zo voordelig mogelijk uit de crisis kunnen komen. Het is prachtig dat het kabinet miljarden vrijmaakt voor steun aan het bedrijfsleven, maar dat gemeenschapsgeld moet wel bijdragen aan een groener en socialer Nederland. Ons blindstaren op alleen het ‘fixen’ van de economie is een gemiste kans.

We zijn al op weg

Wat hadden we met die miljarden allemaal kunnen doen? Hoeveel groene banen hadden we kunnen creëren, hoeveel extra geld zou er naar (meer) duurzame boeren, verplegers en leraren kunnen gaan? Wie een groen en sociaal hart heeft, kan er moedeloos van worden. En geloof mij, soms word ik dat. Maar wat mij energie en vooral hoop geeft, is dat onze beweging groeit. Steeds meer mensen komen in actie voor een duurzame en rechtvaardige samenleving. Onze petitie Kabinet, zet de crisismiljarden groen en eerlijk in! was eind juli al ruim
78.000 keer getekend.

Ook al kunnen we de straat nu niet op, zoals vorig jaar wereldwijd miljoenen mensen deden, de actiebereidheid is nog steeds groot. Ook vanuit huis. Dat merkten we toen we Nederlanders vroegen naar hun boodschap aan het kabinet. Onze kijk op de crisis, noemden we deze persoonlijke berichten van honderden Nederlanders die Greenpeace-vrijwilligers op 26 juni in Den Haag aanboden. Zoals die van Lodewijk: ‘In India zag men eindelijk de Himalaya weer, vanuit de ruimte zag je de steden weer in plaats van smog, rond Schiphol zag je een weldadige rust. Ziet de politiek eindelijk een groenere toekomst?’

En vergeet ook niet alle prachtige successen die we samen met u hebben geboekt, de doorbraken die we hebben geforceerd. Denk aan het Klimaatakkoord, dat zeker niet perfect is, maar toch een enorme stap voorwaarts; de sluiting van de kolencentrale aan de Hemweg; de bescherming van de Noordzee, die nu eindelijk concreet wordt; het groeiende animo voor plantaardig en duurzaam geproduceerd voedsel; en niet te vergeten de Waterstof Coalitie die we hebben opgericht. Hierin werken 28 partijen samen, variërend van producenten als Gasunie, grote afnemers van (nu nog) fossiele energie zoals Tata Steel en de Rotterdamse en Amsterdamse havens, VNO-NCW én technische universiteiten. Een belangrijke stap op weg naar een klimaattoekomst, omdat de toepassingsmogelijkheden van waterstof gigantisch zijn.

Deadline

Met de miljarden die nu worden vrijgemaakt, kunnen we nog veel meer bereiken. En dat is nodig, want we hebben haast. Volgens het wetenschappelijke klimaatpanel van de VN hebben we nog tien jaar de tijd om onomkeerbare schade aan onze planeet te voorkomen. Dat zou iedereen, inclusief onze regering, moeten aansporen om een tandje (of tien) bij te zetten. Vergeet niet: we hoeven het wiel niet opnieuw uit te vinden. Slimme wetenschappers, politici en activisten zoals mijn Greenpeace-collega’s laten al jaren zien hoe we in balans met de natuur en het klimaat kunnen leven. En hoe we dat financieel kunnen realiseren.

De omslag van fossiele naar groene energie is niet gratis, maar levert véél groene banen op. De veestapel laten krimpen en inzetten op meer duurzaam, plantaardig (en gezond) voedsel betekent winst voor dier, natuur, boer én onze gezondheid. En als we een stokje steken voor de teloorgang van onze bossen en oceanen, kunnen zij hun onmisbare rol spelen in het gezond houden van ons klimaat. Ik denk oprecht dat de beweging voor verandering nu groter en sterker is dan ooit. Daar moeten we gebruik van maken. Door nú te eisen dat de regering zich inzet om niet slechts één maar twee crises op te lossen. Teken onze petitie ook, als u dat nog niet deed! Vergeet ook niet dat u over een paar maanden een nieuwe Tweede Kamer kiest. We hebben beleidsmakers nodig die voor positieve, groene verandering kunnen zorgen.

Dit artikel verscheen in de zomereditie van Greenpeace Magazine.