Λύσεις για την πλαστική ρύπανση: ουσία ή ευχολόγια;

Η πλαστική ρύπανση είναι μία παγκόσμια απειλή. Χάρη στην πίεση της κοινωνίας και στα ευρήματα της επιστημονικής κοινότητας, η πολιτεία έχει αναγνωρίσει τη βαρύτητα του ζητήματος και κάνει τα πρώτα βήματα για την αντιμετώπισή του. Το ελληνικό Υπουργείο Περιβάλλοντος ανακοίνωσε χθες (16/10/2019) το φιλόδοξο πρόγραμμά του, το οποίο χαιρετίζουμε καθώς θέτει ως προτεραιότητα την προληπτική μείωση των πλαστικών απορριμμάτων. Όπως τονίζει το Υπουργείο, προϋπόθεση για την επιτυχία της προσπάθειας είναι οι ευρείες συμμαχίες. Εντούτοις, η ωραία αυτή φράση δεν πρέπει να καμουφλάρει την απόλυτη ανάγκη αυτή η φιλόδοξη πολιτική να γίνει πράξη πρωτίστως από τις εταιρείες που έχουν πλημμυρίσει την αγορά από πλαστικές συσκευασίες και προϊόντα μίας χρήσης.

Για την ώρα όσες εταιρείες έχουν αναλάβει δράση δίνουν έμφαση στην αντικατάσταση του πλαστικού μίας χρήσης από κάποιο άλλο υλικό μίας χρήσης. Συνεχώς εμφανίζονται νέες ανακοινώσεις εταιρειών οι οποίες δεσμεύονται για “συσκευασίες από χαρτί ή βιοπλαστικό που θα σέβονται το περιβάλλον”, για “100% ανακυκλώσιμες συσκευασίες” και για “αποικοδομήσιμες συσκευασίες”. Ποια είναι όμως η πραγματικότητα πίσω από αυτές τις προτάσεις και ακόμα πιο σημαντικά, συνιστούν πραγματικά λύση στην κρίση της πλαστικής σπατάλης που ζούμε;

Τη στιγμή που έχει ξεκινήσει δυναμικά η αναζήτηση των λύσεων στο πρόβλημα της πλαστικής ρύπανσης, οι λύσεις που συνηθέστερα προκρίνονται δεν είναι στη σωστή κατεύθυνση.

Ας θυμηθούμε τι μας έχει φέρει σ’ αυτό το σημείο: το πλαστικό μίας χρήσης και εν γένει η κουλτούρα μίας χρήσης, στην οποία χρησιμοποιούμε κάτι για ελάχιστο χρονικό διάστημα (ακόμα και λίγα δευτερόλεπτα) πριν το πετάξουμε στα σκουπίδια. Τώρα, ας δούμε τις βασικές λύσεις που βρίσκονται ψηλά στην ατζέντα όσων ασχολούνται με το πρόβλημα:

1. Αντικατάσταση πλαστικού με χαρτί. Αρχικά φαίνεται ότι οι χάρτινες συσκευασίες θα μπορούσαν να είναι μία καλή λύση και μία εύκολη σχετικά αλλαγή για τις εταιρείες. Ωστόσο, μία τέτοια αλλαγή στην κλίμακα που τη χρειαζόμαστε θα είχε σημαντικές επιπτώσεις στα δασικά οικοσυστήματα του πλανήτη. Τα δάση έχουν καίρια σημασία στην υγεία του πλανήτη, καθώς λειτουργούν ως αποθήκες διοξειδίου του άνθρακα, είναι το σπίτι για ένα μεγάλο κομμάτι της βιοποικιλότητας του πλανήτη και προσφέρουν πολλές άλλες βασικότατες υπηρεσίες. Την ώρα που τα δάση δέχονται ήδη τεράστιες πιέσεις, δεν πρέπει να τα δούμε ως λύση για να ικανοποιήσουμε τον εθισμό μας σε προϊόντα μίας χρήσης.
2. Βιοπλαστικό. Η αντικατάσταση με βιοπλαστικά υλικά είναι ακόμα μία λύση που εμφανίζεται με αυξημένη συχνότητα. Με τον όρο “βιοπλαστικό” αναφερόμαστε σε πλαστικό που παρασκευάζεται από οργανικές πρώτες ύλες ή είναι βιοδιασπώμενο ή κομποστοποιήσιμο ή μπορεί να προέρχεται ακόμα και από ορυκτά καύσιμα. Το πρόβλημα που προκύπτει με αυτά τα προϊόντα είναι διττό. Το πρώτο σκέλος έχει να κάνει με την προέλευσή του, καθώς τα περισσότερα “βιοπλαστικά” παράγονται από αγροτικές καλλιέργειες, επομένως ανταγωνίζονται άλλες καλλιέργειες, απειλούν τη διατροφική ασφάλεια της ανθρωπότητας και εντείνουν την ανάγκη για καταπατήσεις γης και αύξηση των εκπομπών αερίου του θερμοκηπίου. Το δεύτερο σκέλος έχει να κάνει με τις επιπτώσεις τους αφού καταλήξουν στο καλάθι των “αχρήστων”. Τα βιοδιασπώμενα πλαστικά αποικοδομούνται σε συνθήκες με πολύ υψηλές θερμοκρασίες και υγρασία, που συναντώνται σπάνια στο περιβάλλον. Επίσης, όπως και το κλασικό πλαστικό, διασπώνται σε μικρότερα κομμάτια που μπορούν να καταλήξουν σε ζωικούς οργανισμούς και στην τροφική αλυσίδα. Από την άλλη το κομποστοποιήσιμο πλαστικό αποικοδομείται τελείως, συνήθως όμως μόνο σε συνθήκες που μπορούν να δημιουργηθούν και πάλι μόνο εργοστασιακά. Καθώς οι απαιτούμενες υποδομές είναι σπάνιες, το κομποστοποίησιμο πλαστικό καταλήγει κατά κύριο λόγο στις χωματερές ή στην ανακύκλωση όπου δημιουργεί επιπλέον προβλήματα.
3. Ανακυκλώσιμο πλαστικό. Στην τρίτη θέση έχουμε τη λύση που ακούγεται περισσότερο και δεν είναι άλλη από τα προϊόντα μίας χρήσης από 100% ανακυκλώσιμο πλαστικό. Πρόκειται για μία δέσμευση που μοιάζει καλή αλλά η πραγματικότητα είναι πολύ διαφορετική. Ελάχιστο από το πλαστικό που έχει φτάσει στην αγορά έχει ανακυκλωθεί πραγματικά. Τα συστήματα ανακύκλωσης που υπάρχουν παγκοσμίως αδυνατούν να ανταπεξέλθουν στις τεράστιες ποσότητες πλαστικών απορριμμάτων που έχουμε, έτσι το πλαστικό είναι πολύ πιο πιθανό να καταλήξει στις χωματερές ή στο περιβάλλον απ’ ότι να ανακυκλωθεί. Ακόμα πιο σημαντικό, το πλαστικό δεν ανακυκλώνεται αλλά “υποκυκλώνεται”, δηλαδή αντί από την παλιά πλαστική συσκευασία να παρασκευαστεί μία νέα πλαστική συσκευασία, το πλαστικό χρησιμοποιείται για τη δημιουργία προϊόντων χαμηλότερης ποιότητας και αξίας που δεν μπορούν τις περισσότερες φορές να ανακυκλωθούν περαιτέρω. Επομένως ό,τι διαφημίζεται ως ανακυκλώσιμο δεν σημαίνει ότι ανακυκλώνεται. 

Συσκευασίες από χαρτί ή βιοπλαστικό που σέβονται το περιβάλλον”, “100% ανακυκλώσιμες συσκευασίες” και “αποικοδομήσιμες συσκευασίες”. Είναι αυτές οι προτάσεις πραγματικά λύση στην κρίση της πλαστικής ρύπανσης;

Τη στιγμή που έχει ξεκινήσει δυναμικά η αναζήτηση των λύσεων στο πρόβλημα της πλαστικής ρύπανσης, από τα παραπάνω βλέπουμε ότι οι λύσεις που συνηθέστερα προκρίνονται δεν είναι στη σωστή κατεύθυνση. 

Καθώς η ανακύκλωση πλαστικού είναι εκείνη που ακούγεται συνηθέστερα, αποφασίσαμε να ασχοληθούμε περαιτέρω μαζί της και να αναδείξουμε βασικές πτυχές της, που ορίζουν τον τρόπο που τη σκεφτόμαστε αλλά και τελικά πώς πρέπει να την αντιμετωπίζουμε. 

Για να τα καταφέρουμε ζητήσαμε την άποψη 6.500 και πλέον συμπολιτών μας. Τα αποτελέσματα της έρευνας μας θα δημοσιευτούν τις επόμενες εβδομάδες και θα ακολουθήσει μία σειρά επιπλέον δημοσιεύσεων που θα ξετυλίξουν το κουβάρι της ανακύκλωσης πλαστικού στην Ελλάδα και παγκοσμίως. 

Μεταξύ Μαΐου και Σεπτεμβρίου 2019 πραγματοποιήσαμε έρευνα για τις απόψεις του κοινού σχετικά με την ανακύκλωση του πλαστικού μιας χρήσης
Δες περισσότερα για την έρευνα και τα αποτελέσματά της εδώ

Βγάλε το πλαστικό από τη ζωή σου

Πάτα εδώ