Όταν έκατσα να δω το ‘Don’t Look Up’ κατα τη διάρκεια των διακοπών που πέρασαν, περίμενα ότι θα έβλεπα μία μέτρια κωμωδία τύπου ‘Love Actually’, με υψηλό προϋπολογισμό και πρωτοκλασάτο cast γεμάτο celebrities. Όμως τελικά, με έκπληξη διαπίστωσα ότι μου άφησε ανάμεικτα συναισθήματα, γλυκόπικρα, αλλά και μία βαθιά αίσθηση ανακούφισης.
Γιατί; Γιατί για πρώτη φορά μία σάτιρα γεμάτη με αστέρες του Χόλιγουντ δείχνει ξεκάθαρα σε εκατομμύρια ανθρώπους σε όλον τον κόσμο αυτό που ιθαγενείς, περιβαλλοντικοί ακτιβιστές και επιστήμονες βιώνουμε κάθε μέρα. Μία υπαρξιακή απειλή για τον πλανήτη μας που αντιμετωπίζεται με άρνηση, καθυστέρηση και τεχνάσματα από όσους έχουν τη δύναμη να προστατέψουν τον πλανήτη, με επιπλέον επίπεδα θυμού και λύπης εξαιτίας της απώλειας ενός βιώσιμου κόσμου, η οποία όμως μπορεί να αποτραπεί.
Κάτι που εμείς στην Greenpeace δεν συζητάμε αρκετά είναι η βαθιά αίσθηση κλιματικού άγχους και η ανυπόφορη απογοήτευση, στο επίκεντρο της ακούραστης προσπάθειας τόσων κοινοτήτων πρώτης γραμμής, ακτιβιστών και επιστημόνων. Βρισκόμαστε σε ένα παράξενο σημείο της κλιματικής κρίσης: το κοινό είναι πιο ενήμερο και πιο συνειδητοποιημένο από ποτέ, οι ακτιβιστές και οι επιστήμονες προειδοποιούν έντονα εδώ και δεκαετίες, οι πολιτικοί και η βιομηχανία συνεχίζουν να στηρίζουν δημόσια “πράσινες” πρωτοβουλίες, κι όμως ο πλανήτης συνεχίζει να καίγεται. Πώς φτάσαμε εδώ;
Μία εξήγηση είναι ότι, όπως δείχνει και το ‘Don’t Look Up’, κάποιες ισχυρές εταιρείες έχουν την εξουσία να εμποδίζουν την ουσιαστική πολιτική δράση, που θα μπορούσε να αποτρέψει μία καταστροφή τόσο κρίσιμη όσο η πτώση ενός κομήτη, με το να διαδίδουν επικίνδυνα ψέματα. Αυτό ακριβώς κρύβουν οι εταιρείες πίσω από το πράσινο “ξέπλυμα” στις καμπάνιες διαφήμισης και δημοσίων σχέσεων τους.
Όταν προσπαθώ να ξεχαστώ λίγο μετά τη δουλειά περνώντας χρόνο στο Instagram ή βλέποντας τηλεόραση, έρχομαι αντιμέτωπη με μία παλίρροια από ψέματα από τις εταιρείες ορυκτών καυσίμων, τις αεροπορικές εταιρείες και την αυτοκινητοβιομηχανία. Πρόσφατα, ο Guardian σε έρευνά του βρήκε ότι οι εταιρείες ορυκτών καυσίμων ξοδεύουν τεράστια ποσά σε διαφημίσεις στη Google, με κάποιες από αυτές να προωθούν επικίνδυνες πρακτικές – όπως το fracking – ως ασφαλείς.
Έρευνα του ολλανδικού γραφείου της Greenpeace βρήκε ότι εταιρείες όπως η Shell και η Total Energies χρησιμοποιούν τις διαφημίσεις για να προωθούν μία γκάμα ψεύτικων λύσεων ως “πράσινες”, όπως το να παρουσιάζουν το “φυσικό” αέριο ως φιλικό για το κλίμα. Αυτές οι διαφημίσεις επηρεάζουν πολιτικές, όπως την πρόσφατη απόφαση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να συμπεριλάβει το ορυκτό αέριο και τα πυρηνικά στον κατάλογο της Βιώσιμης Χρηματοδότησης και Ταξινομίας της ΕΕ, ο οποίος υποτίθεται ότι υποστηρίζει την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία.
Όπως και στο ‘Don’t Look Up’, γνωρίζουμε πόσο σοβαρό είναι το πρόβλημα και διαθέτουμε τις λύσεις για να αποτρέψουμε την καταστροφή. Παρόλα αυτά, τα εταιρικά συμφέροντα χειραγωγούν τις κρίσιμες αποφάσεις για το μέλλον μας, οδηγώντας μας μακριά από την ασφάλεια και προς την καταστροφή.
Βρισκόμαστε σε μία επικίνδυνη φάση. Όσο αυξάνονται οι κλιματικές καταστροφές, όλο και περισσότεροι άνθρωποι θα υποφέρουν από πολύ μεγάλο κλιματικό άγχος. Το ‘Don’t Look Up’ ήταν η πρώτη φορά που είδα το κλιματικό άγχος να παρουσιάζεται σε μία ταινία με μεγάλο προϋπολογισμό, και ειλικρινά μπορώ να ταυτιστώ με τον χαρακτήρα της Jennifer Lawrence. Όταν οι πολιτικοί (βλ. Meryl Streep στην ταινία) καθυστερούν την κλιματική δράση “μην κάνοντας τίποτα” και δίνοντας προτεραιότητα σε αποφάσεις πολιτικού βολέματος αντί για τη ζωή στη Γη, είναι εξοργιστικό και απελπιστικό. Σε πρόσφατη εκπαίδευση που έκανα για τα ΜΜΕ, μου είπαν να θυμάμαι να χαμογελώ και να γνέφω στις συνεντεύξεις, όμως αυτό γίνεται απίστευτα δύσκολο όταν, όπως βίωσαν οι χαρακτήρες του Dicaprio και της Lawrence, ένα υπαρξιακό πρόβλημα επανειλημμένα αγνοείται ή παρουσιάζεται ως μικρής σημασίας. Μία πρόσφατη μελέτη του Imperial College έδειξε ότι το κλιματικό άγχος είναι σοβαρό πρόβλημα ψυχικής υγείας, και μπορώ να ταυτιστώ. Συνήθεις επιλογές στη ζωή, όπως η απόκτηση οικογένειας, φαντάζουν ασήμαντες και ακατόρθωτες όταν σκέφτομαι τον δυστοπικό κόσμο που ξέρω ότι θα βιώσω στη διάρκεια της ζωής μου. Πρέπει απεγνωσμένα να αντιμετωπίσουμε αυτό το ολοένα και αυξανόμενο πρόβλημα για την υγεία μας και να ξαναβρούμε την αναγκαία δύναμη ώστε να αγωνιστούμε ενάντια στην κρίση και να σταθούμε απέναντι στους υπεύθυνους γι’ αυτή.
Αυτό που κάνει το κλιματικό άγχος ακόμα χειρότερο είναι ότι κάποιες από τις εταιρείες που ρυπαίνουν περισσότερο παγκοσμίως μάς κάνουν να πιστεύουμε ότι η λύση για την κλιματική κρίση είναι πρωτίστως δική μας ατομική ευθύνη. Όταν η BP προσέλαβε μία διαφημιστική εταιρεία για να τους βοηθήσει να φτιάξουν το εργαλείο υπολογισμού “αποτύπωµατος άνθρακα” το 2004, ο σκοπός τους ήταν να κάνουν τον κόσμο να νιώθει υπεύθυνος ατομικά για την κλιματική κρίση, ενώ ταυτόχρονα αποσπούσαν την προσοχή μας από το αποτύπωμα άνθρακα μίας εκ των μεγαλύτερων πετρελαϊκών εταιρειών παγκοσμίως (το δικό τους). Τα λυπηρά νέα είναι ότι το κόλπο έπιασε. Σε πρόσφατη έρευνα, η Greenpeace βρήκε ότι περισσότεροι από τους μισούς υποστηρικτές μας από τη γενιά Z νιώθουν ότι η αλλαγή των ατομικών τους συνηθειών είναι το πιο σημαντικό βήμα για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, σε αντίθεση με το να αλλάξουν τις πρακτικές τους οι 100 εταιρείες που παράγουν το 71% των παγκόσμιων εκπομπών ρύπων. Για άλλη μία φορά, οι μεγάλες εταιρείες μας είπαν επιτυχώς ψέματα, αποφεύγοντας να καταγραφεί η ευθύνη τους στα αρχεία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, κερδίζοντας την άδεια να καίνε ορυκτά καύσιμα και να μας βυθίζουν στην κλιματική καταστροφή.
Όπως και στο ‘Don’t Look Up’, οι λύσεις, η επιστήμη και ο ακτιβισμός από μόνα τους δεν αρκούν. Πρέπει να αντισταθούμε σε αυτούς που εμποδίζουν την αναγκαία δράση ώστε να αντιμετωπιστεί η έλλειψη πολιτικής θέλησης, η κοντόφθαλμη αντιμετώπιση, οι εταιρικές κρυφές συνεννοήσεις, η προτεραιοποίηση του κέρδους και η ξεκάθαρη έλλειψη ειλικρίνειας. Πρόσφατα, ο σκηνοθέτης και παραγωγός του ‘Don’t Look Up’ υποστήριξε την απαγόρευση των διαφημίσεων των εταιρειών ορυκτών καυσίμων, ένα ξεκάθαρο σημάδι της ανησυχίας που έχει η ομάδα της ταινίας για τη μηχανή προπαγάνδας της βιομηχανίας ορυκτών καυσίμων και των καταστροφικών της συνεπειών.
Τα καλά νέα είναι ότι κατανοούμε τη συσχέτιση των δυνάμεων που το ‘Don’t Look Up’ καταφέρνει να προβάλει τόσο καλά, και έχουμε ένα εργαλείο για να τη σταματήσουμε. Όταν η καπνοβιομηχανία “έπεσε” στην Ευρώπη, λιγότερο από 20 χρόνια πριν, το πρώτο κομμάτι του παζλ ήταν ο αποκλεισμός των εταιρειών εκείνων από διαφημίσεις και χορηγίες. Έτσι, δεν είχαν πλέον τα κανάλια που χρειάζονταν για να αρνούνται τις συνέπειες του καπνίσματος στην υγεία ή να προωθούν επικίνδυνα προϊόντα, πράγμα που οδήγησε στην εξάλειψη της πολιτικής επιρροής και της κοινωνικής αποδοχής που μέχρι τότε απολάμβαναν.
Τώρα είναι η στιγμή να σταματήσουμε τους μεγάλους ρυπαντές του κόσμου από το να έχουν πρόσβαση στις διαφημίσεις και τις χορηγίες, με έναν παρόμοιο νόμο. Τώρα είναι η ώρα να σταματήσουμε το πράσινο “ξέπλυμα”, που επιταχύνει την κλιματική κρίση.
Όπως αναδεικνύει και το ‘Don’t Look Up’, το περίπλοκο δίκτυο δυνάμεων και κρυφών συμπράξεων δυσκολεύει την πολιτική δράση. Το καλό όμως είναι ότι δεν χρειάζεται να περιμένουμε τους πολιτικούς να δράσουν. Μαζί με περισσότερες από 30 οργανώσεις, προωθούμε την Ευρωπαϊκή Πρωτοβουλία Πολιτών που απαιτεί την απαγόρευση των διαφημίσεων και των χορηγιών ορυκτών καυσίμων. Αν φτάσουμε το 1 εκατομμύριο υπογραφές, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή είναι αναγκασμένη να διερευνήσει τη δημιουργία τέτοιας νομοθεσίας. Έτσι μπορούμε να αφαιρέσουμε τις πιο θανάσιμες εταιρείες του κόσμου από τις δημόσιες πλατφόρμες, να τις σταματήσουμε από το να διαδίδουν τα χειριστικά τους μηνύματα και να καταστρέψουμε την πολιτική τους αξιοπιστία.
Ενώ είναι αλήθεια πως μετά από αυτή τη νίκη θα υπάρχουν ακόμα πολλές μάχες για να σταματήσουμε την κλιματική κρίση, και θα έχουμε ακόμα περισσότερο κλιματικό άγχος τα επόμενα χρόνια, ξέρω ότι το να σταματήσουμε τα ψέματα αυτής της επικίνδυνης βιομηχανίας θα με βοηθήσει να κοιμάμαι πιο ήσυχη τα βράδια.
Αρχικό κείμενο: Georgia Whitaker, υπεύθυνη εκστρατείας του project μας Fossil Free Revolution
Το πράσινο “ξέπλυμα” καθυστερεί την κλιματική δράση που τόσο χρειαζόμαστε. Πρέπει να απαγορέψουμε αυτή την προπαγάνδα.