Τον περασμένο Δεκέμβριο πέρασα 2 εβδομάδες στην αποστολή της Greenpeace και των Γιατρών Χωρίς Σύνορα στη Λέσβο. Το παρακάτω κείμενο αποτυπώνει κάποιες σκέψεις σε σχέση με τη δράση μας εκεί.
Ο δρόμος από τον Μόλυβο στην Εφταλού. Μία διαδρομή που κάνω 4 φορές καθημερινά. Στο φόντο ενός πανέμορφου τοπίου, τα μάτια μου δεν μπορούν να ξεκολλήσουν από τις σπασμένες βάρκες που έφτασαν από την απέναντι ακτή της Τουρκίας και βρίσκονται πλέον κολλημένες στα ρηχά. Το μυαλό δυσκολεύεται να συλλάβει πώς χώρεσαν πάνω τους 50, 100 ακόμα και 300 άνθρωποι. Η σκέψη πηγαίνει παραπέρα. Πώς πήραν την απόφαση για ένα τόσο επικίνδυνο ταξίδι μαζί με τα παιδιά τους; Πόσο πιο επικίνδυνο είχε γίνει το σπίτι τους για να αποφασίσουν να το εγκαταλείψουν ακολουθώντας ένα δρόμο χωρίς καμία εγγύηση για το πού θα τους βγάλει; Χιλιοειπωμένο; Ίσως. Κλισέ; Όχι. Θα κάναμε το ίδιο στη θέση τους; Κατά πάσα πιθανότητα.
Νότια της Εφταλού σε ένα ύψωμα οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα και η Greenpeace έχουν στήσει ένα παρατηρητήριο. Από εκεί, 24 ώρες το 24ωρο οι άνθρωποι των δύο οργανώσεων παρακολουθούν τη θάλασσα με τα κυάλια εντοπίζοντας τις βάρκες με τους πρόσφυγες. Υπό το συντονισμό του λιμενικού και σε συνεργασία με άλλες οργανώσεις, τα σκάφη μας συμμετέχουν στις απαραίτητες διασώσεις. Διασώσεις που ποικίλουν ως προς την επικινδυνότητα. Κάποιες φορές το μόνο που χρειάζεται είναι να κατευθύνεις τις βάρκες σε ασφαλή ακτή αποφεύγοντας τα βράχια. Άλλες να βγάλεις ανθρώπους από το νερό αφού η βάρκα τους έχει βυθιστεί. Βασικός κανόνας της θάλασσας: όταν ένα σκάφος και άνθρωποι κινδυνεύουν, είσαι υποχρεωμένος να βοηθήσεις. Και σίγουρα μια υπερφορτωμένη βάρκα κακής ποιότητας, χωρίς καπετάνιο, με επιβάτες ανθρώπους που ίσως δεν έχουν ξαναδεί θάλασσα, είναι μια βάρκα που χρειάζεται βοήθεια. Στα χείλη όλων, από λιμενικούς και εθελοντές μέχρι τους ανθρώπους του νησιού, η φράση «να μην έχουμε άλλους πνιγμένους».
Πρόκειται για τη μεγαλύτερη ανθρωπιστική κρίση μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, σύμφωνα με τον ΟΗΕ. Δεν μπορεί να φύγει η σκέψη από το μυαλό μου: πώς θα καταγράψει η ιστορία τη στάση της διεθνούς κοινότητας; Μία στάση που κυμαίνεται ανάμεσα στην απραξία που αφήνει ανθρώπους να πνιγούν και στην πράξη που υψώνει τείχη για να τους αφήσει απέξω, αντί να τους προσφέρει ασφαλή περάσματα.
Την ίδια ώρα, στη «γειτονιά» μας, οι τρομοκρατικές επιθέσεις αυξάνονται. Μαζί τους αυξάνεται ο φόβος προς το ξένο και το διαφορετικό.
Το διαφορετικό όμως δεν είναι απειλή. Αντίθετα, η ποικιλία και τα νέα στοιχεία, και όχι η ομοιομορφία, είναι αυτά που εξελίσσουν, ανανεώνουν και ενδυναμώνουν μία κοινωνία.
Ούτε είναι απειλή οι άνθρωποι που προσπαθούν να διαφύγουν από πολέμους, συγκρούσεις, ακραίες συνθήκες φτώχιας και παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Όταν τους αντικρίζουμε, όταν ακούμε να μιλάνε για αυτούς, πρέπει να θυμόμαστε ότι πέρα από εθνικότητα, χρώμα, θρησκεία και γλώσσα πρόκειται πάνω από όλα για ανθρώπους. Ανθρώπους που όπως ο καθένας από εμάς επιζητούν και ονειρεύονται και παλεύουν για μια καλύτερη ζωή. Στην προσπάθεια να κάνουμε έστω και ένα βήμα από το ταξίδι τους πιο ασφαλές και πιο ανθρώπινο, να συναντήσουν ένα χαμόγελο και υποστήριξη σε έναν από τους σταθμούς τους, δεν περισσεύει κανείς. Με όποιο τρόπο μπορεί να βοηθήσει.
Η Greenpeace έχει επιλέξει να βοηθήσει με τον τρόπο που ξέρει καλύτερα. Με τους ανθρώπους της που έχουν βαθιά εμπειρία και γνώση της θάλασσας και σε συνεργασία με τους Γιατρούς Χωρίς Σύνορα. Ο καθένας από εμάς μπορεί να βοηθήσει, στο βαθμό που μπορεί, μέσα από τις εκατοντάδες πρωτοβουλίες στήριξης των προσφύγων που έχουν στηθεί σε πολλές περιοχές της χώρας. Γιατί στην προσπάθεια για έναν κόσμο καλύτερο και ειρηνικό δεν περισσεύει κανείς. Αξίζει να συμβάλουμε όλοι για να δημιουργηθεί.
ΥΓ. Οι εξελίξεις τρέχουν στα νησιά που δέχονται προσφυγικές και μεταναστευτικές ροές. Ενώ γραφόταν το παραπάνω κείμενο, έφτασαν τα νέα για αυστηρότερους ελέγχους των εθελοντών και των οργανώσεων που έχουν παρουσία σε αυτά τα νησιά. Την ανακοίνωση αυτή δεν άργησαν να ακολουθήσουν συλλήψεις εθελοντών από τη Δανία και την Ισπανία, με την κατηγορία για απόπειρα διευκόλυνσης παράνομης εισόδου αλλοδαπών στη χώρα και παράνομη οπλοκατοχή. (Σημείωση: τα περί οπλοκατοχής είναι προφανή: πρόκειται για μαχαίρια, τα οποία πρέπει να υπάρχουν σε κάθε σκάφος για λόγους ασφαλείας).
Είναι γεγονός ότι η δράση ενός μεγάλου αριθμού οργανώσεων και εθελοντών σε δύσκολες συνθήκες απαιτεί συνεργασία και συντονισμό με τις αρχές και δεν είναι πάντοτε εύκολο να επιτευχθούν. Οι έλεγχοι όμως και οι συλλήψεις ελπίζουμε να μην εντάσσονται σε ένα πλαίσιο ποινικοποίησης της ανθρωπιστικής δράσης και περιστολής των πρωτοβουλιών των πολιτών. Πολύ περισσότερο, εφόσον είναι προφανές ότι οι κρατικοί αλλά και ευρωπαϊκοί πόροι που προς το παρόν διατίθενται για την αντιμετώπιση της παρούσας κρίσης δεν επαρκούν.
