Εξοικονόμηση στα κτίρια αντί για εξορύξεις και νέο ορυκτό αέριο
Οι δηλώσεις του Πρωθυπουργού κ. Μητσοτάκη για άμεση έναρξη των ερευνών υδρογονανθράκων στις ελληνικές θάλασσες δεν θα μπορούσαν να είναι πιο ανεπίκαιρες. Αναμφισβήτητα πρόκειται για δηλώσεις εντυπωσιασμού, οι οποίες επιδιώκουν να στρέψουν την κοινή γνώμη μακριά από τη σκληρή πραγματικότητα της σημερινής ενεργειακής κρίσης καθώς και τα βαθύτερα αίτιά της.
Αυτά τα αίτια θα πρέπει να αναζητηθούν στην υψηλή εξάρτηση της χώρας μας από το ορυκτό αέριο, μία εξάρτηση η οποία χτίστηκε σταδιακά τα προηγούμενα χρόνια έναντι άλλων, πολύ προτιμότερων λύσεων, όπως θα ήταν ένα μαζικό πρόγραμμα ενεργειακής αναβάθμισης των κτιρίων.
Αξίζει να σταθούμε λίγο παραπάνω σε αυτό με στοιχεία και αριθμούς. Πώς ακριβώς οι Έλληνες πολίτες πληρώνουν σήμερα τις λανθασμένες αποφάσεις των προηγούμενων χρόνων και τι καλύτερο μπορούμε να κάνουμε από εδώ και πέρα;
Επιδοτώντας το αέριο αντί για την εξοικονόμηση
Παρά τις σοβαρές συνέπειες της οικονομικής κρίσης που βίωσε η χώρα την προηγούμενη δεκαετία, οι ελληνικές κυβερνήσεις στήριξαν με περισσότερα από 9 δισ. ευρώ σε άμεσες και έμμεσες επιδοτήσεις το ορυκτό αέριο μεταξύ 2011-2022, σύμφωνα με ανάλυση του ελληνικού γραφείου της Greenpeace.
Σύμφωνα με την ίδια ανάλυση, εάν αυτά τα 9 δισ. ευρώ είχαν χρησιμοποιηθεί για τη χρηματοδότηση παρεμβάσεων εξοικονόμησης ενέργειας στα κτίρια (μόνωση, κουφώματα, αντλίες θερμότητας και εξαερισμός), τότε περισσότερα από 750.000 νοικοκυριά – σχεδόν το ένα πέμπτο των νοικοκυριών της χώρας – θα μπορούσαν σήμερα να έχουν ενεργειακά αναβαθμισμένα σπίτια και να είναι προστατευμένα από τις συνέπειες της τρέχουσας ενεργειακής κρίσης.
Δυστυχώς, αυτό δεν έγινε και οι ελληνικές οικογένειες εξακολουθούν να διαμένουν ως επί τω πλείστον σε αμόνωτα σπίτια, καίγοντας αναγκαστικά μεγάλες ποσότητες πετρελαίου ή ορυκτού αερίου για να ζεσταθούν. Την ίδια ώρα, η κυβέρνηση πληρώνει δισεκατομμύρια ευρώ σε αναπόφευκτες επιδοτήσεις κατανάλωσης για το ηλεκτρικό ρεύμα και τη θέρμανση των νοικοκυριών. Δισεκατομμύρια που καταλήγουν στις ίδιες εταιρείες πετρελαίου και αερίου που δημιουργούν το πρόβλημα.
Αυτό είναι μόνο ένα παράδειγμα για το πώς η ενεργειακή απόδοση συχνά παραμελείται υπέρ ενεργειακών επιλογών οι οποίες οδηγούν σε νέα αδιέξοδα. Έχοντας επίγνωση αυτής της κατάστασης, ωστόσο, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει προχωρήσει σε θεσμικές παρεμβάσεις που αντιμετωπίζουν το πρόβλημα.
Αυτή είναι η “Αρχή της Ενεργειακής Απόδοσης Πρώτα” (Energy Efficiency First Principle ή απλώς “EE1”), όπως ορίζεται στον Ευρωπαϊκό Κανονισμό Διακυβέρνησης και στην Αναθεωρημένη Οδηγία της Ενεργειακής Αποδοτικότητας (Άρθρο 3) στο πακέτο Fit-for-55 που παρουσιάστηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή.
Η ευρωπαϊκή “Αρχή της Ενεργειακής Απόδοσης Πρώτα” με απλά λόγια
Με απλά λόγια, η αρχή EE1 λέει ότι μια κυβέρνηση πρέπει πρώτα να ελέγξει διεξοδικά εάν μια επένδυση σε ενεργειακές υποδομές, όπως είναι οι νέοι αγωγοί ορυκτού αερίου, είναι πραγματικά απαραίτητη ή μπορεί να αποφευχθεί επειδή μια άλλη επένδυση στην εξοικονόμηση ενέργειας έχει παρόμοιο ή μεγαλύτερο όφελος για το ενεργειακό σύστημα, την οικονομία, το περιβάλλον και την κοινωνία. Στην περίπτωση αυτή, δεν δικαιολογείται οποιαδήποτε δημόσια στήριξη στην επένδυση για τις ενεργειακές υποδομές.
Κάτι απολύτως λογικό, αφού σύμφωνα και με την ίδια την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η Αρχή «πρέπει να διασφαλίζει ότι:
- παράγεται μόνο η ενέργεια που πραγματικά χρειάζεται
- αποφεύγονται οι επενδύσεις σε λανθάνοντα περιουσιακά στοιχεία (stranded assets)
- η ζήτηση για ενέργεια μειώνεται και αντιμετωπίζεται με οικονομικά αποδοτικό τρόπο».
Η εξοικονόμηση ενέργειας είναι σημαντικότερη για την οικονομία από το αέριο
Έχοντας την EE1 κατά νου, το ελληνικό γραφείο της Greenpeace αποφάσισε να υπολογίσει το οικονομικό και κοινωνικό όφελος των σχεδίων της ελληνικής κυβέρνησης να δαπανήσει 1,5 δις ευρώ σε νέες υποδομές ορυκτού αερίου ως το 2030 και να το συγκρίνει με επενδύσεις αντίστοιχου ύψους σε εξοικονόμησης ενέργειας στα σπίτια των πολιτών.
Συγκεκριμένα, η Greenpeace ζήτησε από το Ινστιτούτο για την Ευρωπαϊκή και Κλιματική Πολιτική (IEECP) να εξετάσει διαφορετικά σενάρια παρεμβάσεων εξοικονόμησης ενέργειας, όπως είναι η μόνωση των σπιτιών, η εγκατάσταση αντλιών θερμότητας, η μετατροπή των σπιτιών σε nZEB (σχεδόν μηδενικής κατανάλωσης ενέργειας) ή και ZEB (μηδενικής κατανάλωσης ενέργειας) κα.
Η μεθοδολογία του IEECP αφορά σε μία ανάλυση κόστους-οφέλους και ποσοτικοποιεί παράγοντες όπως η αύξηση της αξίας των ακινήτων, η προστασία από τις υψηλές τιμές ενέργειας, η μείωση της ρύπανσης, η μείωση της ενεργειακής φτώχειας κ.α, όπως ακριβώς επιτάσει η ευρωπαϊκή Αρχή για την Ενεργειακή Απόδοση Πρώτα.
Η ανάλυση έδειξε ότι η Καθαρά Παρούσα Αξία (ΚΠΑ) των επενδύσεων κυμαίνεται από θετική έως πολύ υψηλή για τα σενάρια εξοικονόμησης και ΑΠΕ στα κτίρια. Αντίθετα, ήταν αρνητική για τις σχεδιαζόμενες επενδύσεις ορυκτού αερίου.
Με απλά λόγια, ενώ είναι ωφέλιμο για την κοινωνία και την οικονομία αν αυτό το 1,5 δις € κατευθυνόταν σε επενδύσεις εξοικονόμησης ενέργειας, είναι ζημιογόνο αν αυτό κατευθυνθεί σε υποδομές αερίου.
Αφήνοντας το ορυκτό αέριο πίσω και επενδύοντας στην εξοικονόμηση
Η Ελλάδα έχει την ευκαιρία να διορθώσει αυτό το λάθος. Το 2023 όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ θα πρέπει να παρουσιάσουν τα επικαιροποιημένα Εθνικά Σχέδια για την Ενέργεια και το Κλίμα (ΕΣΕΚ) ως το 2030. Τα σχέδια αυτά θα πρέπει προσαρμοστούν στις νέες πολιτικές, οικονομικές και τεχνολογικές εξελίξεις.
Ήδη η Ευρωπαϊκή Ένωση ετοιμάζεται να δώσει τέλος στα νέα συστήματα θέρμανσης με ορυκτό αέριο. Αρκετές ευρωπαϊκές χώρες που κοιτούν μπροστά το έχουν αποφασίσει ήδη.
Τα σημάδια της εποχής μας είναι δύσκολο να αγνοηθούν, απαιτώντας ακόμη πιο ισχυρή πολιτική δράση. Οπωσδήποτε δηλώσεις για εκμετάλλευση τυχόν κοιτασμάτων ορυκτού αερίου στις ελληνικές θάλασσες, με ελάχιστα – αν όχι αρνητικά – οικονομικά και κοινωνικά οφέλη για την Ελλάδα δεν βοηθούν. Με τις πετρελαϊκές είτε να αποχωρούν είτε να ζητούν επιδοτήσεις για να προχωρήσουν τα έργα τους στις ελληνικές θάλασσες, η ελληνική κυβέρνηση και ο Πρωθυπουργός θα έπρεπε να γνωρίζουν καλύτερα: δεν αξίζει να επενδύσεις ούτε ένα ευρώ στη μαύρη τρύπα των ορυκτών καυσίμων.
Το αέριο δεν είναι “φυσικό”, είναι ορυκτό και πανάκριβο.