Οι ενεργειακές κοινότητες στην Ελλάδα

Αποτελέσματα έρευνας των Greenpeace, Electra Energy Cooperative και της ερευνητικής ομάδας του ΕΜΠ SmartRue

Οι ενεργειακές κοινότητες είναι συνεταιρισμοί μέσω των οποίων οι πολίτες μπορούν να δραστηριοποιηθούν στον τομέα της ενέργειας, αξιοποιώντας τις καθαρές μορφές ενέργειας. Στόχος των ενεργειακών κοινοτήτων είναι να προωθήσουν την αλληλέγγυα οικονομία, την καινοτομία στον ενεργειακό τομέα, να καταπολεμήσουν την ενεργειακή φτώχεια, να προωθήσουν τη βιώσιμη παραγωγή, την αποθήκευση και τη διαχείριση της ενέργειας, την αυτοπαραγωγή και ιδία κατανάλωση, και να βελτιώσουν την ενεργειακή ασφάλεια και την ενεργειακή αυτονομία.

Με στόχο να καταγραφεί η εξέλιξη των ενεργειακών κοινοτήτων στην Ελλάδα, διεξήχθη μία τετράμηνη έρευνα από την Electra Energy Cooperative, σε συνεργασία με την ερευνητική ομάδα SmartRue του τμήματος Ηλεκτρολόγων Μηχανικών του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου, εκ μέρους του ελληνικού γραφείου της Greenpeace με τη στήριξη του Ευρωπαϊκού Ιδρύματος για το Κλίμα. Έτσι, καταγράφησαν όλες οι ενεργειακές κοινότητες στη χώρα μέχρι τον Αύγουστο του 2020, και παρουσιάζονται σε αυτόν τον χάρτη. Για την έρευνα, αναλύθηκαν ποιοτικά και ποσοτικά δεδομένα από πληροφορίες από επίσημους φορείς, αλλά και από τα μέλη των ενεργειακών κοινοτήτων, μέσω διαδικτυακού ερωτηματολογίου. Το ερωτηματολόγιο εστάλη ηλεκτρονικά μέσω email σε 116 από τις Ε. Κοιν., από Ιούλιο μέχρι Σεπτέμβριο 2020, και πλήρεις απαντήσεις έστειλαν οι 32 Ε. Κοιν.

Παρακάτω παραθέτουμε μερικά από τα πιο σημαντικά ευρήματα της έρευνας.

Γενικά χαρακτηριστικά

• Αυτή τη στιγμή στη χώρα υπάρχουν 409 ενεργειακές κοινότητες. Για τις 26 όμως δεν βρέθηκαν πληροφορίες για την τοποθεσία τους και δεν περιλαμβάνονται στον χάρτη.
• Η περιοχή όπου βρίσκονται οι περισσότερες Ε. Κοιν. είναι η κεντρική Μακεδονία (143). Στα νησιά, με εξαίρεση την Κρήτη, υπάρχουν οι λιγότερες.
• Περισσότερες από τις 32 πλήρεις απαντήσεις του ερωτηματολογίου προήλθαν από τη Βόρεια Ελλάδα (Θράκη, κεντρική και δυτική Μακεδονία).
• Οι ενεργειακές κοινότητες που συμμετείχαν έχουν ποικίλο μέγεθος όσον αφορά τα μέλη τους (από 5 ως 150), όμως η πλειοψηφία (75%) έχουν από 10 έως 20 μέλη.
• Στη συντριπτική τους πλειοψηφία (>80%) η δημιουργία της Ε. Κοιν. από τη σύλληψη της αρχικής ιδέας μέχρι την ίδρυσή τους πήρε λιγότερο από 6 μήνες.
• Η ενέργεια που προτιμάται είναι η ηλιακή, με την εγκατάσταση φωτοβολταϊκών να είναι το κύριο μέσο εισόδου στην αγορά της ενέργειας. Με δεδομένο το κλίμα της χώρας και την ευκολία, αυτό δεν αποτελεί έκπληξη. Επίσης, η αποθήκευση ενέργειας, η αιολική ενέργεια και η βιομάζα είναι τεχνολογίες που επίσης ελκύουν κάποιες Ε. Κοιν.

Ευρήματα σχετικά με θέματα φύλου

• Δυστυχώς, δεν υπάρχει ίση εκπροσώπηση των φύλων στα Διοικητικά Συμβούλια των ενεργειακών κοινοτήτων, αφού το 93% των Ε. Κοιν. έχουν λιγότερο από 2 γυναίκες στο Διοικητικό τους Συμβούλιο.
• Μόλις το 34% έχει μία γυναίκα μέλος στο Διοικητικό Συμβούλιο, ενώ μόλις το 17% έχει δύο.
• Μόλις το 1% έχει 4 ή 5 γυναίκες στο Διοικητικό Συμβούλιο.
• Το 42% των Ε. Κοιν. δεν έχει γυναίκα μέλος
• Αυτές οι πληροφορίες συλλέχθηκαν από 329 σε σύνολο 409 ενεργειακών κοινοτήτων.

Σχετικά με τη σύσταση των Ε. Κοιν.

• Οι περισσότερες ενεργειακές κοινότητες έχουν συνεργατικό κεφάλαιο χαμηλότερο των 10.000 ευρώ, το 35% έχει συνεργατικό κεφάλαιο 10.000-100.000 ευρώ και το 4% πάνω από 100.000 ευρώ.
• Με βάση τις απαντήσεις στα ερωτηματολόγια, το βασικό κίνητρο για τη συμμετοχή των μελών στην Ε. Κοιν. ήταν η ευκαιρία να βγάλουν κέρδος μέσα από επενδύσεις σε ανανεώσιμη ενέργεια.
• Όμως, υπάρχει πολύ έντονο ενδιαφέρον από τα μέλη (84%) να προσφέρουν υπηρεσίες στην κοινότητά τους (π.χ. ενημέρωση κοινότητας σχετικά με την ανανεώσιμη ενέργεια, εκπαιδεύσεις για ενεργειακή αυτονομία κ.α.)
• Ένα πολύ καλό ποσοστό, μία στις τέσσερις, σχεδιάζει να προσφέρει ενεργειακή υποστήριξη σε ευάλωτες κοινωνικές ομάδες.

Σχετικά με την εξέλιξη των Ε. Κοιν. και την εσωτερική συνεργατική δομή τους

• Η περίοδος από την έναρξη της ενεργειακής κοινότητας μέχρι το πρώτο σχεδιασμένο πρότζεκτ τις ποικίλει από 6 έως 30 μήνες, με τον μέσο όρο να είναι στους 14 μήνες.
• Μόνο 3 ενεργειακές κοινότητες (9,3%) είναι ήδη λειτουργικές, με την παραγόμενη ενέργεια να προορίζεται για εμπορική χρήση, όχι για ιδιοκατανάλωση.
• Μέχρι τώρα, το ⅓ των Ε. Κοιν. έχει καταφέρει να δημιουργήσει προσωρινές ή μόνιμες θέσεις εργασίας, προσφέροντας εργασία σε 28 ανθρώπους συνολικά.
• Στο ¼ των ενεργειακών κοινοτήτων, τα μέλη θα καλύψουν τις αρχικές επενδύσεις με δικούς τους πόρους. Στις υπόλοιπες, η επένδυση και η λειτουργία της Ε. Κοιν. θα προκύψει από μίξη ιδίων πόρων και δανείων.
• To 50% των Ε. Κοιν. είναι ανοιχτές σε φίλους και συγγενείς, ενώ το 37% είναι ανοιχτές στην τοπική κοινότητα. Αυτό δείχνει το πόσο συνεργατική και αλληλέγγυα μπορεί να είναι μία Ε. Κοιν.
• Το 90% των Ε. Κοιν. υποστηρίζουν την ιδέα για τη δημιουργία μίας Ένωσης Ενεργειακών Κοινοτήτων στην Ελλάδα, με στόχο την ανταλλαγή πληροφοριών, εμπειριών και γνώσης, και την οργάνωση συλλογικών δράσεων για να αναπτυχθούν περισσότερο.

Με την έρευνα αυτή, γίνεται κατανοητό ότι η δημιουργία ενεργειακών κοινοτήτων συμβάλλει στη διάδοση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στη χώρα και αυξάνει τις ευκαιρίες για συμμετοχή στην ενεργειακή μετάβαση και την ενεργειακή δημοκρατία, μέσα από τη συλλογική διαχείριση κοινών πόρων. Επίσης, η διάδοση των ενεργειακών κοινοτήτων θα κάνει τους οικονομικούς φορείς πιο ανοιχτούς στη χρηματοδότηση τέτοιων έργων. Όσο περισσότερες ενεργειακές κοινότητες δημιουργούνται, τόσο περισσότερη γνώση θα αποκομίζεται για τη σύσταση και λειτουργία τους, και ο τομέας θα γνωρίσει εξέλιξη και επιτυχία.

Διάβασε όλη την έρευνα αναλυτικά εδώ