Θα μπορούσαν να καλύψουν τις βασικές ανάγκες 230 εκατομμυρίων ευάλωτων ανθρώπων, και ακόμα κι έτσι να μείνει στην τσέπη τους το αντίστοιχο του Εθνικού Ακαθάριστου Προϊόντος της Γκάμπια.
Πρόκειται για τις μεγάλες εταιρείες γεωργικών προϊόντων που αυξάνουν σκανδαλωδώς τα κέρδη τους εν μέσω κρίσεων, όπως αποκαλύπτει η έκθεση της Greenpeace με τίτλο “Χωρίς έλεγχο, κανόνες και λογοδοσία” ενώ η δική μας τσέπη υποφέρει όλο και περισσότερο από τις συνεχόμενες αυξήσεις στις τιμές των τροφίμων. Ακόμα περισσότερο, ο δημόσιος διάλογος γύρω από τα αίτια των αυξήσεων σπάνια αναφέρεται στον ρόλο της βιομηχανίας τροφίμων, επαναλαμβάνοντας βολικά ως βασικό αίτιο για αυτές τον πόλεμο στην Ουκρανία.
Όσο παραβλέπουμε τα πραγματικά αίτια, δεν λαμβάνονται ουσιαστικά μέτρα για την αντιμετώπιση του προβλήματος, ενώ αντίθετα ενισχύεται η παρούσα κατάσταση που μετατρέπει την τροφή μας από ανθρώπινο δικαίωμα σε πανάκριβο εμπόρευμα. Στη δύσκολη συγκυρία που ζούμε, η ευθύνη της νέας κυβέρνησης της χώρας να διασφαλίσει την τροφή μας είναι μεγάλη και μπορεί να έχει μόνο μία κατεύθυνση: αυτή της διατροφικής κυριαρχίας. Σε αντίθετη περίπτωση, οι μεγάλες εταιρείες θα συνεχίσουν να λειτουργούν σε καθεστώς ασυδοσίας, κερδοσκοπώντας εις βάρος όλων μας.
Δεν είναι είδηση ότι στον 21ο αιώνα κυριαρχούν οι μεγάλες εταιρείες και τα συμφέροντα λίγων πλούσιων ανθρώπων. Κατά συνέπεια, δεν θα έπρεπε να μας εκπλήσσει το γεγονός ότι οι μεγάλες εταιρείες βρέθηκαν να κερδοσκοπούν εκμεταλλευόμενες δύο από τις μεγαλύτερες διεθνείς αναταράξεις από το 2020 – την πανδημία του κορωνοϊού και τον πόλεμο στην Ουκρανία. Κι αν δεν θα έπρεπε να μας εκπλήσσει, θα έπρεπε να μας εξοργίζει. Μία νέα έκθεση της διεθνούς Greenpeace περιγράφει με ποιους τρόπους 20 από τις μεγαλύτερες εταιρείες γεωργικών προϊόντων σε όλον τον κόσμο – οι μεγαλύτερες στους κλάδους των σιτηρών, των λιπασμάτων, του κρέατος και των γαλακτοκομικών – χρησιμοποίησαν την υπερμεγέθη τους δύναμη για να εξασφαλίσουν τεράστια κέρδη στους μετόχους τους, ενώ εκατομμύρια άνθρωποι αντιμετωπίζουν διατροφική φτώχεια και πείνα.
Η έκθεση “Χωρίς έλεγχο, κανόνες και λογοδοσία: Ποιες είναι οι εταιρείες που βγάζουν κέρδος από την πείνα;” δείχνει συστημική αποτυχία της δημόσιας πολιτικής, η οποία έχει επιτρέψει σε μια επίλεκτη ομάδα πολυεθνικών εταιρειών να καταγράψουν τεράστια κέρδη, κάνοντας πλούσιους τους ιδιοκτήτες τους και μεταφέροντας πλούτο στους μετόχους, η πλειονότητα των οποίων βρίσκεται στον Παγκόσμιο Βορρά. Μόνο για τα οικονομικά έτη 2020-2021, το ποσό που κατέβαλαν οι 20 εταιρείες στους μετόχους συνολικά ανήλθε στο εξωφρενικό ύψος των 53,5 δισεκατομμυρίων δολαρίων! Για να θέσουμε αυτόν τον αριθμό σε ένα ευρύτερο πλαίσιο, πέρυσι τον Δεκέμβριο ο ΟΗΕ εκτίμησε ότι το ποσό που θα χρειαζόταν το 2023 για να τραφούν 230 εκατομμύρια από τους πιο ευάλωτους ανθρώπους στον κόσμο είναι 51,5 δισεκατομμύρια δολάρια.
Πώς κατάφεραν όμως οι εταιρείες να έχουν τόσο μεγάλα κέρδη εν τω μέσω δύο μείζονων κρίσεων; Επειδή είναι κυριολεκτικά οι κυρίαρχοι της αγοράς. Η συγκέντρωση των αγορών επιτρέπει σε αυτή τη μικρή αλλά δυσανάλογα ισχυρή ομάδα εταιρειών να ασκεί υπέρμετρο έλεγχο, όχι μόνο πάνω στις αλυσίδες εφοδιασμού για τα ίδια τα τρόφιμα, αλλά και πάνω στις πληροφορίες για αυτές τις αλυσίδες εφοδιασμού, έλεγχο ο οποίος με τη σειρά του επιτρέπει μεγαλύτερη εξαγωγή πλούτου προς όφελος των ιδιοκτητών και των μετόχων, αλλά εις βάρος όλων εμάς των υπολοίπων. Τα μερίσματα σε μετρητά και τα προγράμματα επαναγοράς για τους μετόχους, τους επέτρεψαν να καταβάλουν αστρονομικά ποσά στους μετόχους τους, ενώ την ίδια στιγμή αύξαναν ακόμα περισσότερο την ισχύ τους πάνω στη βιομηχανία και τις κυβερνήσεις.
Ας δούμε το παράδειγμα του κλάδου των σιτηρών: σύμφωνα με την IPES (Διεθνής Ομάδα Εμπειρογνωμόνων για τα Βιώσιμα Διατροφικά Συστήματα), οι τέσσερις μεγαλύτερες εταιρείες του κλάδου, συγκεκριμένα οι Archer-Daniels Midland, Bunge, Cargill και Dreyfus, γνωστές και με το αρκτικόλεξο ABCD, ελέγχουν το 70-90% του εμπορίου σιτηρών στον κόσμο, αλλά δεν έχουν “καμία υποχρέωση να ανακοινώνουν τι γνωρίζουν για τις παγκόσμιες αγορές, περιλαμβανομένων των δικών τους αποθεμάτων σιτηρών”. Αυτή η έλλειψη διαφάνειας σημαίνει ότι αυτές οι εταιρείες αποκρύπτουν πληροφορίες που μπορούν να διαμορφώσουν τις τιμές των σιτηρών σύμφωνα με τις δικές τους ανάγκες – ούτε τα hedge funds δεν έχουν πρόσβαση σε πληροφορίες, παρά μόνο απευθείας από αυτές τις εταιρείες. Σύμφωνα με την έκθεσή μας, η αδιαφάνεια γύρω από τις πραγματικές ποσότητες αποθηκευμένων σιτηρών ήταν ένας παράγοντας στην ανάπτυξη μιας κερδοσκοπικής φούσκας μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία.
Υπάρχει μόνο ένας δρόμος για τις κυβερνήσεις και τους διαμορφωτές πολιτικής, κι αυτός είναι η ανάληψη δράσης. Εάν θέλουμε έναν κόσμο χωρίς πείνα, κάτι που έχει καθυστερήσει πολύ, η δομική αλλαγή που θα έχει το μεγαλύτερο αντίκτυπο στο παγκόσμιο διατροφικό σύστημα, είναι να δουλέψουμε για την επίτευξη της διατροφικής κυριαρχίας.
Εδώ και χρόνια, τα κινήματα για τη διατροφική κυριαρχία επιδιώκουν να αποκτήσουν ξανά αυτονομία οι παραγωγοί τροφίμων, μικραίνοντας και ενισχύοντας τις αλυσίδες εφοδιασμού για να αντιστραφεί η ζημιά που έχει κάνει η μη βιώσιμη γεωργία στις κοινότητες, τη φύση και τη διατροφή μας. Από την Παπούα Νέα Γουινέα μέχρι τη Βραζιλία, το Μεξικό και πολλές ακόμα χώρες, βαθιά διαρθρωτικά κινήματα εργάζονται για να φτάσει η τροφή στα πιάτα όλων των ανθρώπων στον πλανήτη.
Μέτρα όπως το καθολικό βασικό εισόδημα ώστε να συμβάλλουν στην αντιμετώπιση της φτώχειας και την αναδιανομή του πλούτου. Φορολόγηση των απροσδόκητων κερδών των εταιρειών κατά τη διάρκεια κρίσεων, με ένα φιλόδοξο φόρο απροσδόκητων κερδών στο σύνολο του τομέα. Η σημαντική φορολόγηση των καταβολών μερισμάτων στους πλούσιους μετόχους, καθώς και του εισοδήματος από μερίσματα, είναι μερικά μόνο παραδείγματα για τα πρώτα βήματα που πρέπει να κάνουν οι κυβερνήσεις ώστε να βάλουν ένα τέλος στη διατροφική κρίση που επικρατεί.
Ως ένα από τα μείζονα ζητήματα στις τελευταίες διασκέψεις των Ηνωμένων Εθνών για το κλίμα και τη βιοποικιλότητα, η τροφή πρέπει να αντιμετωπίζεται ως ένα βασικό συστατικό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και της κλιματικής αλλαγής. Παίρνοντας την ισχύ από αυτές τις λίγες εταιρείες και επιστρέφοντάς την σε μικρής κλίμακας, βιολογικούς αγρότες, προωθούμε ενεργά την κοινωνική δικαιοσύνη που χρειαζόμαστε στον σύγχρονο κόσμο στον οποίο ζούμε, ενώ ταυτόχρονα αντιμετωπίζουμε άμεσα και την κλιματική αλλαγή. Σε διπλωματικό επίπεδο, οι κυβερνήσεις μπορούν να ωφεληθούν εάν έχουν μεγαλύτερο έλεγχο στον εφοδιασμό και την παραγωγή, καθώς και εάν λαμβάνουν διακυβερνητικές αποφάσεις με μεγαλύτερη ταχύτητα και αποτελεσματικότητα, προς όφελος των πολιτών.
Έχει έρθει η ώρα να δούμε την τροφή ως αυτό που είναι: μία βασική ανθρώπινη ανάγκη που πρέπει να είναι διαθέσιμη σε όλους εμάς, και όχι ένα ακόμα εμπόρευμα προς εκμετάλλευση και διακίνηση προς όφελος λίγων.
Ταΐστε εμάς, όχι τους κερδοσκόπους
