Vrijdag 8 maart vindt de nationale mars voor vrouwenrechten in Brussel plaats. Op straat komen voor deze rechten blijft ook in 2024 nodig. We leven in een woelige wereld: gewelddadige conflicten, armoede en de klimaatcrisis, stuk voor stuk crisissen die we samen moeten aanpakken. Vrouwen – die vaak als eerste de negatieve impact van deze problemen voelen – spelen een voortrekkersrol in de oplossingen. Het waarborgen van vrouwenrechten is dus een belangrijke stap op weg naar een groenere, rechtvaardigere en meer vredevolle wereld, voor iedereen.
Voor Greenpeace is Internationale Vrouwendag een belangrijke dag om de link tussen gendergelijkheid en klimaatrechtvaardigheid onder de aandacht te brengen. Het verband tussen die 2 zaken leggen we uit in 4 punten.
1. Vrouwen in kwetsbare maatschappelijke situaties zijn de eerste slachtoffers van de klimaatcrisis
De klimaatcrisis treft iedereen, maar niet iedereen op dezelfde manier. De gevolgen verschillen per sociale groep, per gender, per land of regio en versterken de al bestaande ongelijkheid. Groepen in maatschappelijk kwetsbare situaties, of die doorheen de geschiedenis ongelijkheid hebben ervaren of nu nog ervaren, worden het zwaarst getroffen. En binnen die groepen krijgen vrouwen het zwaar te verduren, omdat de meerderheid van mensen in armoede vrouwen zijn. In België lopen eenoudergezinnen bijvoorbeeld het grootste risico op armoede, en in 85% van de gevallen staat een vrouw aan het hoofd van zo’n gezin.
Ook bijvoorbeeld bij extreme weersomstandigheden en natuurrampen zijn er meer vrouwen onder de slachtoffers: 70% van de mensen die omkwamen tijdens de tsunami in 2004 in Azië waren vrouwen en kinderen. En orkaan Katrina van 2005 in de Verenigde Staten trof vooral Afro-Amerikaanse vrouwen. Hoe komt het dat vrouwen vaker getroffen worden? Er zijn diverse redenen: vrouwen kunnen vaker niet zwemmen dan mannen, vrouwen beschikken minder over een eigen vervoermiddel om te vluchten voor een ramp of omdat ze andere familieleden proberen te redden.
2. Door de klimaatcrisis neemt het geweld op vrouwen toe
Uit een aantal recente studies blijkt dat het geweld op vrouwen , zoals verkrachtingen, gedwongen huwelijken of lichamelijk geweld, nog toeneemt door de klimaatcrisis. De toename van droogteperiodes en overstromingen als gevolg van de klimaatverstoring heeft ook zware gevolgen voor het leven van gezinnen die afhankelijk zijn van de landbouw, waardoor sommigen er zelfs niet meer in slagen om eten op tafel te zetten voor hun gezin. Deze realiteit zorgt ervoor dat meisjes vaker op jonge leeftijd gedwongen worden om te trouwen. Dat was het geval van Ntoya Sande. Ze moest trouwen toen ze dertien jaar was, omdat haar ouders hun oogst verloren door de overstromingen in Malawi. Malawi is hier niet het enige voorbeeld, er worden ook steeds meer huwelijken van jonge meisjes vastgesteld in Ethiopië en in Soedan tijdens periodes van extreme droogte.
Het risico van seksueel geweld neemt ook toe doordat er steeds minder toegang tot water is. In het mondiale Zuiden zijn het meestal meisjes en de vrouwen die de taak hebben om water te halen voor het hele gezin. Door de klimaatcrisis komen bronnen droog te staan en moeten vrouwen en meisjes dus grotere afstanden afleggen, zo worden ze meer blootgesteld aan mogelijk seksueel geweld, vooral in regio’s waar gewapende bendes de plak zwaaien.
Extreme weersomstandigheden die veel schade berokkenen voor de bevolking, kunnen leiden tot een toename van partnergeweld, zoals in Vanuatu, waar na de doortocht van twee tropische wervelstormen het aantal meldingen van huiselijk geweld met 300% is toegenomen.
3. Vrouwen nemen volop actie tegen de klimaatcrisis
Terwijl de klimaatproblemen steeds groter worden en het verlies aan biodiversiteit steeds duidelijker zichtbaar is, zijn vrouwen geen passieve slachtoffers van deze crisis. Overal ter wereld komen zij in actie, zowel binnen de eigen gemeenschap als op straat.
Ook vrouwen die in de vuurlinie liggen door de klimaatcrisis, nemen het voortouw bij de aanpak van klimaatproblemen. Denk maar aan de meer dan dertien miljoen jongeren in bijna tweehonderd landen en gebieden die deelnamen aan de scholierenstakingen en betogingen, geïnspireerd door de enthousiaste acties van Vanessa Nakate, Greta Thunberg, en andere jonge klimaatactivistes overal ter wereld.
4. Vrouwen moeten mee kunnen beslissen over het klimaat
Hoewel vrouwen nu wereldwijd ietsje beter vertegenwoordigd zijn in de politiek, zijn ze nog altijd niet voldoende vertegenwoordigd in de besluitvorming. Binnen de lidstaten van de EU bijvoorbeeld, zijn slechts 26,8% van de milieu- en klimaatministers vrouwen, tegenover 73,2% mannen. Hoewel dit een aanzienlijk onevenwicht tussen mannen en vrouwen is, is het percentage vrouwen het hoogste sinds 2012 (19,2%). Verandering komt dus traag op gang.
Geen enkele transitie zal rechtvaardig zijn als de helft van de mensheid daarbij niet vertegenwoordigd is.
Vrouwen die opkomen voor de planeet om te volgen
Overal in de wereld komen vrouwen op voor het klimaat. Maar vrouwen die in het mondiale zuiden wonen krijgen vaak niet de aandacht die ze verdienen. Daarom zetten wij graag enkele van hen in de schijnwerpers:
- Elizabeth Wathuti uit Kenia
- Vanessa Nakate uit Oeganda
- Helena Gualinga uit Ecuador
- Ineza Umuhoza Grace uit Rwanda
- Paloma Costa uit Brazilië
- Mitzi Jonelle Tan uit de Filipijnen
Maar er zijn natuurlijk nog veel meer mensen die zich inzetten voor de planeet. Ga gerust zelf op zoek en laat je inspireren door al deze moedige vrouwen!
Samen staan we sterk
Door middel samen actie te voeren, zoals tijdens de mars voor Internationale Vrouwendag, versterken we de stem van vrouwen, dagen we maatschappelijke normen uit en bouwen we aan een meer (klimaat)rechtvaardigere wereld voor iedereen.
Wil jij ook jouw stem laten horen? Neem dan samen met Greenpeace deel aan de mars voor de Internationale Vrouwendag.