Begin maart voerden we samen met lokale actiegroepen uit Brussel actie voor de bescherming van de Josaphatsite. Dit waardevolle stuk natuur wordt bedreigd voor de ontwikkeling van een woonproject. De natuur doet leven en daarom zetten wij ons in om haar te beschermen, dat lijkt vanzelfsprekend. Maar in de strijd voor de natuur komen we vaak tegenover moeilijke beslissingen te staan. Kunnen we de natuur koste wat het kost beschermen?
Laat er geen twijfel over bestaan: we moeten de natuur beschermen om de planeet leefbaar te houden, ook hier in België. De zesde massale uitstervingsgolf wordt onder andere gedreven door habitatverlies. Zo verdwijnt in Vlaanderen dagelijks 5 tot 6 hectare open ruimte, voornamelijk aan verkavelingen. In Wallonië nam de verharde oppervlakte de voorbije 30 jaar toe met zo’n 40%. In Brussel verdween een oppervlakte groen gelijk aan 1600 voetbalvelden tussen 2003 en 2016. De huidige Brusselse regering plant nog 42 hectare stedelijk groen te betonneren. Omdat de druk op de open ruimte zo hoog is, zijn zowel Vlaanderen als Wallonië een betonstop aan het invoeren om de natuur te vrijwaren. Samen met meer dan 1000 Brusselaars eisten we onlangs dat natuurbescherming opgenomen wordt in het nieuwe ruimtelijke ordeningsbeleid.
Moeilijke maatschappelijke afwegingen
Bezorgde buurtbewoners zijn vaak de beste beschermers van de natuur. Zo verdedigden omwonenden het Chartreuzenbos in Luik met succes, en heeft een lange procedureslag door bezorgde burgers in Rotselaar geleid tot de weigering van de verkavelingsaanvraag op de site van een 4ha ecologisch waardevol bos. Zo’n strijd tegen natuurvernietiging is een lang en vaak frustrerend proces dat veel tijd en energie vereist. De persoonlijke betrokkenheid van buurtcomités maakt net dat zij de volharding en passie hebben om de strijd te blijven voeren – en te winnen.
We kunnen de natuur echter niet ten koste van alles beschermen. Vaak moeten moeilijke afwegingen gemaakt worden. Want naast natuur hebben we ook nood aan scholen, hernieuwbare energie, energiezuinige en sociale woningen, infrastructuur voor openbaar vervoer,… Het kan gebeuren dat er simpelweg geen alternatieve locaties voldoen aan de infrastructuur- of sociale noden van de bredere bevolking. Maar helaas wordt voor grote projecten vaak onterecht eerst naar groene ruimte gekeken zonder alternatieven te overwegen, zoals renovaties en bouwen op verharde grond. Nieuwbouw op natuur is namelijk doorgaans goedkoper, gemakkelijker en meer winstgevend voor projectontwikkelaars.
De woningcrisis in Brussel
Zoals de huidige spanningen rond de Josaphatsite aantonen, staat dit dilemma in onze hoofdstad op scherp. Grond is schaars en de woningcrisis groeit aan, met ondertussen meer dan 50.000 gezinnen op de wachtlijst voor een sociale woning. Dat betekent 12 jaar wachten, terwijl een derde van de Brusselaars het risico loopt op armoede of sociale uitsluiting. Er moeten dringend sociale woningen bijkomen, onder andere door nieuwbouw. Op verschillende plaatsen in Brussel zullen dus moeilijke keuzes gemaakt moeten worden, en in bepaalde gevallen zal natuur moeten wijken voor sociale woningen.
Toch wordt er in de zoektocht naar sociale woningen onvoldoende gekeken naar alternatieve oplossingen, zoals het aanpakken van de leegstand: een VUB-ULB onderzoek schat dat er zo’n 17.000 à 27.000 leegstaande woningen zijn in Brussel, en dan hebben we het nog niet over de leegstaande kantoren. Ook vormen sociale woningen steeds slechts een fractie van de nieuwbouwprojecten in Brussel en wordt er maar schoorvoetend werk gemaakt van het renoveren voor sociale woningen. Dat terwijl de Brusselse natuur blijft slinken en de armste bevolkingsgroepen de minste toegang hebben tot groene ruimte. Brusselse natuurbeschermers wijzen dus terecht op de tekortkomingen van de Brusselse regering op vlak van sociale woningen én natuurbescherming.
We hebben natuur nodig
De spanning tussen natuurbehoud en andere noden wordt overal in België gevoeld. Vaak zijn er geen gemakkelijke oplossingen. We moeten steeds de verschillende maatschappelijke belangen met elkaar afwegen. Dit doen we ook wanneer we beslissen welke buurtcomités we ondersteunen in hun strijd tegen natuurvernietiging. De natuur is essentieel voor ons welzijn, onze voeding en als buffer tegen extreem weer. En het zijn buurtcomités die het maatschappelijk belang voor natuurbehoud als geen ander verdedigen op lokaal niveau.
Download onze handleiding en ga met de tips aan de slag om de natuur in jouw buurt te beschermen. Want protest werkt!