Kun je je energiefacturen niet meer betalen? Is tanken te duur geworden? En dat terwijl fossiele bedrijven zoals TotalEnergies, Engie en Fluxys recordwinsten boeken. Het is hoog tijd dat de uitzonderlijke winsten van olie- en gasbedrijven belast worden.
De invasie van Oekraïne door Rusland heeft de olie- en gasprijzen de hoogte ingeduwd. Sinds februari is de toename spectaculair te noemen. De energiefactuur rijst de pan uit, de prijzen aan de pomp ook. De inflatie bedraagt al 9%, het hoogste niveau sinds 1982. In België hebben 2 miljoen mensen recht op het sociaal tarief. Voor de anderen loopt de jaarlijkse energiefactuur op tot 2.500 of zelfs 3.500 euro. Tot nu toe heeft België 2,4 miljard euro uitgegeven om de gezinnen te steunen, die het almaar moeilijker krijgen om de eindjes aan elkaar te knopen.
Maar niet iedereen zit in hetzelfde schuitje. Er zijn zelfs grote winnaars in deze crisis.
Die grote winnaars, dat zijn de grote fossiele bedrijven die recordwinsten boeken door de oorlog en door de stijging van de energieprijzen, die al in 2021 ingezet werd. Enorme overtollige winsten worden aan de aandeelhouders teruggegeven door massaal aandelen in te kopen.
Gas- en oliebedrijven, de grote winnaars van de oorlog.
Nemen we nu TotalEnergies: de olie- en gasreus tekende in 2021 een winst van 13,6 miljard euro op, ruim 40% meer dan in 2019. We moeten teruggaan tot 2007 om een dergelijk cijfer terug te vinden in de boeken van het bedrijf. Zijn concurrenten Shell en BP kunnen ook de champagne ontkurken met respectievelijk 17 en 6 miljard euro winst in 2021, terwijl het Amerikaanse ExxonMobil zelfs in de buurt van 20 miljard euro komt.
Het eerste kwartaal van 2022 gaat op hetzelfde elan voort, want TotalEnergies heeft al 5 miljard overwinst binnengehaald, ondanks een waardevermindering op activa in Rusland. De Franse energiereus Engie moet hiervoor niet onderdoen. De groep, waarvan de Franse staat meerderheidsaandeelhouder is, tekent in het eerste kwartaal een winst van 3,5 miljard euro op, onder meer dankzij de volatiliteit van de gasprijzen. In een rapport verwijst de Nationale Bank ook naar de overwinsten die de kerncentrales in België boeken. Een tendens die nog zal aanhouden: volgens het Internationaal Energieagentschap (IEA) zouden de bedrijven uit de sector 200 miljard euro winst opstrijken in 2022.
Het zijn wel degelijk uitzonderlijke winsten, overwinsten, want ze houden op geen enkele manier verband met het bedrijfsbeleid. Ze zijn toe te schrijven aan een verandering in de externe context, in dit geval een bloedige oorlog.
Om de omvang van de overwinsten van de energiebedrijven te bepalen, volstaat het om de winsten van het eerste kwartaal van 2021 te vergelijken met die van een jaar later. De Italiaanse regering en ook Greenpeace hanteren die methode. Zo komen we uit op de volgende cijfers: alleen al in Europa worden de overwinsten van de oliebedrijven voor de maand maart op 3 miljard euro geraamd. Voor België is er sprake van 68 miljoen euro aan overwinsten.
Winsten die niet naar de werknemers van de groep gaan – getuige daarvan de staking van de Franse werknemers van TotalEnergies – en ook niet naar investeringen in hernieuwbare energie.
Waarom moeten de overwinsten van de olie- en gasbedrijven belast worden? Vier vragen en antwoorden
1 – Waarvoor zullen de belastinginkomsten dienen?
Voor Greenpeace moeten de inkomsten van de belastingen op de overwinsten dienen om de gezinnen te helpen die worstelen om hun energierekeningen te betalen. Wij zijn voorstander van een verlenging van de uitbreiding van het sociaal tarief en van de automatisering ervan, door de gezinnen op te nemen die vandaag net buiten de criteria vallen om er recht op te hebben.
De belastinginkomsten moeten niet alleen gezinnen in nood helpen, ze moeten ons ook bevrijden van fossiele brandstoffen. Daarvoor moeten we absoluut ons gas- en olieverbruik terugdringen. Energie-efficiëntie en energiebesparing zouden centraal moeten staan in het toekomstige energiesysteem, want als we minder energie verbruiken, daalt de uitstoot van broeikasgassen en dalen de uitgaven van de gezinnen. Een grootscheeps isolatieprogramma voor de gebouwen, te beginnen in de wijken en gemeenschappen waar de energiearmoede het grootst is, zou goed zijn voor onze portefeuille en voor onze planeet.
Met die inkomsten zouden we ook de oprichting van coöperatieve verenigingen en andere organisaties kunnen ondersteunen om de productie van hernieuwbare energie in handen van gewone mensen te geven. Wanneer burgers en gemeenschappen zeggenschap hebben over de elektriciteitsproductie, leidt dat tot echte energieonafhankelijkheid en kan het aandeel van hernieuwbare energie opgetrokken worden.
2 – Kunnen de bedrijven dankzij de overwinsten niet in hernieuwbare energie investeren?
Dat is wat olie- en gasbedrijven vaak antwoorden wanneer de belasting op hun overwinsten ter sprake komt. Maar niets is minder waar. De investeringen in hernieuwbare energie zijn de voorbije jaren toegenomen, maar door de context en de scherpe prijsstijgingen stijgen ook de investeringen in fossiele brandstoffen. Voor de Europese majors zullen de investeringen in hernieuwbare energie in 2030 nog altijd maar 6 tot 22% bedragen.
Alleen al voor TotalEnergies: fossiele brandstoffen vertegenwoordigen nog 90% van de activiteit en meer dan 70% van de investeringen van het bedrijf. Het Franse merk schrikt daarbij niet terug voor omstreden projecten. Zo is TotalEnergies momenteel betrokken bij het EACOP-olieproject in Uganda en Tanzania. Dat project is op alle vlakken problematisch en vereist de aanleg van een verwarmde pijplijn over 1.500 km (de langste ter wereld). Het is voor heel de regio een kolossale menselijke en ecologische ramp. De landbouwactiviteit van meer dan 100.000 mensen wordt rechtstreeks belemmerd.
3 – Is dit niet in strijd met de Europese regels?
Integendeel. Sinds het begin van de oorlog in Oekraïne hebben zowel de Europese Commissie als het Internationaal Energieagentschap aan de Europese landen voorgesteld om de overwinsten van de energiebedrijven te belasten en zo het hoofd te bieden aan de prijsstijgingen.
Steeds meer landen hebben beslist om de overwinsten te belasten. Italië, Spanje, Griekenland, Hongarije en Engeland[1] doen het al… maar België nog niet. De PVDA heeft wel een wetsvoorstel ingediend bij het federaal parlement en minister van Energie Tinne Van der Straeten heeft een ontwerp ingediend dat na de zomer besproken zal worden.
Maar het is dringend. Het mag geen symbolische belasting worden, en ze mag niet alleen gelden voor energiebedrijven, want ook oliebedrijven maken fenomenale winsten.
4 – Is het niet beter om af te stappen van de fossiele brandstoffen?
Het einddoel is natuurlijk om de vervuilende fossiele brandstoffen achter ons te laten. Onze inspanningen en investeringen moeten er dan ook niet op gericht zijn om onze afhankelijkheid van Russische koolwaterstoffen te vervangen door langetermijncontracten met andere leveranciers. Integendeel, we moeten een einde maken aan onze afhankelijkheid van olie en gas tout court.
Alleen al voor olie kunnen heel wat maatregelen ons verbruik terugdringen, zowel kortetermijnmaatregelen zoals het verbod op korteafstandsvluchten of het organiseren van betaalbaar openbaar vervoer voor iedereen, als maatregelen op langere termijn zoals de uitfasering van nieuwe voertuigen met een verbrandingsmotor tegen 2028 of de verhoging van investeringen in spoorverbindingen.
Fossiele brandstoffen zijn onze toekomst niet, ze moeten in de grond blijven.