In een recent rapport stelt het Federaal Agentschap voor Nucleaire Veiligheid (FANC) dat de twee jongste kerncentrales theoretisch veilig verlengd kunnen worden, als we maar een mouw passen aan artikel 30 én als alle actoren samen in bad springen. In mensentaal betekent dit zoveel als dat een verlenging praktisch niet meer mogelijk is.
De politieke discussie rond de kernuitstap woedt intussen al meer dan een jaar. Alle kerncentrales sluiten zoals voorzien in de wet en bevestigd door het regeerakkoord? Of nog maar eens kiezen voor uitstel en twee reactoren met tien jaar verlengen? Eén vraag die daarbij vaak terugkomt: is een veilige en tijdige verlenging (het ‘plan B’) überhaupt nog wel mogelijk? Wij zetten de juridische, technische en politieke redenen waarom dit niet het geval is al eerder op een rijtje. Wat dus te denken van het rapport van het Federaal Agentschap voor Nucleaire Veiligheid (FANC) dat stelt dat dit toch nog mogelijk is, “onder voorwaarden”?
Verlenging kerncentrales kost minstens 1 miljard
De communicatie van het FANC en de koppen in de media doen anders vermoeden, maar eigenlijk geeft het FANC in zijn rapport toe dat een verlenging van Doel 4 en Tihange 3 vandaag niet meer mogelijk is. De timing laat het gewoon niet toe. Engie, de uitbater van de centrales gaf zelf aan dat er jaren werk vooraf gaan aan een verlenging. Om die reden, en de enorme kosten die hiermee gepaard gaan (Engie rekent op een miljard euro), besliste het vorig jaar al dat het sop de kool niet langer waard is.
Resultaat: bij een hypothetische politieke beslissing tot verlenging zou niet alleen eerst Engie overtuigd moeten worden om op zijn beslissing terug te komen, maar moet ook een lijst worden opgesteld met maatregelen – en bijbehorende investeringen – die nodig zijn om de veilige verlenging van de laatste twee kerncentrales te garanderen.
Boswachters zijn de beste stropers?
Maar dat is niet alles. Want na de vorige levensduurverlenging (van Doel 1, 2 en Tihange 1) werd afgesproken dat voortaan alle werken moeten zijn afgerond vóór de verlenging ingaat. Voor een vlotte doorstart van Doel 4 en Tihange 3 wil dit dus zeggen vóór eind 2025, anders raken de reactoren niet op tijd heropgestart.
Het FANC kent die regel uiteraard, en verwijst er zelfs naar in zijn rapport: een aanpak waarbij minstens een deel van de werken worden uitgesteld tot ná 2025 zou “een inbreuk op de huidige regelgeving (…) betekenen”. Meer bepaald gaat het over artikel 30 van het KB over veiligheidsvoorschriften voor kerninstallaties. Maar een goeie boswachter weet natuurlijk ook hoe de regels te omzeilen, want in de volgende zin stelt het FANC meteen doodleuk voor om artikel 30 dan maar “aan te passen”.
Gokken op levensduurverlenging is juridische en financiële roulette
De werken die het FANC voor ogen heeft, zijn sowieso onvoldoende opdat de centrales aan het veiligheidsniveau van de nieuwste generatie reactoren zouden beantwoorden. Maar ook als we dit even vergeten, is het opmerkelijk dat het FANC toegeeft dat – zonder wijziging van de huidige regelgeving – zelfs dit niet meer mogelijk is. En die regels aanpassen is niet zonder risico, want bij een succesvolle aanvechting hiervan zijn we terug bij af.
Met of zonder extra souplesse van het FANC zijn die zware investeringen, een miljard euro volgens Engie, niet het enige financiële struikelblok. Bij de verlenging van onbetrouwbare reactoren liggen stevige risico’s op de loer, zoals EDF momenteel ondervindt. Het moederbedrijf van Luminus dat in Frankrijk 56 kernreactoren uitbaat, scheurt namelijk stevig zijn broek aan de stijgende elektriciteitsprijzen. Doordat verschillende van zijn kerncentrales stilliggen, moet het plots zeer grote hoeveelheden energie aankopen op een uiterst dure energiemarkt.
Tot slot dreigt het terugdraaien van de kernuitstap het steunmechanisme voor de nodige vervangcapaciteit op te blazen. De Europese Commissie heeft dit immers goedgekeurd op voorwaarde dat alle kernreactoren zouden sluiten. Hier nu op terug komen betekent een heropening van dit moeilijke dossier en een dreigend tekort aan capaciteit om de sluiting van de andere vijf reactoren op te vangen. Bovendien zouden ook de onvermijdelijke garanties aan Engie voor de nodige nucleaire investeringen moeten worden goedgekeurd door Europa.
Kernuitstap slaat gat van 18 miljoen in FANC-begroting
Door al deze complicaties te negeren, stelt het FANC de zaak eenvoudiger voor dan ze is. Mathematisch kan het (misschien) nog, maar wanneer we eerlijk zijn, is het intussen al veel te laat voor een verlenging van twee kernreactoren. Wellicht zit men bij het FANC niet te wachten op die conclusie, want de nucleaire veiligheidsinstantie is voor zijn financiering in sterke mate afhankelijk van de kerncentrales: voor 2022 gaat het om 1,8 miljoen euro voor Doel 1 en 2, en bijna 3,7 miljoen voor elk van de grote reactoren – samen goed voor 22 miljoen euro. Ter vergelijking: in 2020 bedroegen de totale inkomsten van het FANC net geen 28 miljoen euro. Ongeveer 80% hiervan is dus afkomstig van draaiende kerncentrales.
De komende jaren dreigt het FANC met andere woorden een groot deel van zijn inkomsten te verliezen. En dat terwijl de uitdagingen om de veiligheid en de bescherming van de bevolking er niet minder op worden. Want ook na de sluiting van de kerncentrales zal de afbraak ervan nog jaren in beslag nemen en grote veiligheidsrisico’s met zich meebrengen. Een reactor in ontmanteling levert FANC ook geld op, maar wel 8 keer minder dan een reactor die stroom levert.
Nood aan echt onafhankelijke regulator
We moeten meer dan ooit kunnen vertrouwen op een sterk en onafhankelijk controleorgaan, dat beschikt over solide financiering. Die mogelijkheid bestaat al in de wet, zo geeft FANC aan: artikel 31 van de ‘FANC-wet’ voorziet ook ‘dotaties’ (d.w.z. middelen uit de begroting) als bron van financiering. Maar een degelijke financiering is niet voldoende, ook de organisatiecultuur moet veranderen. Want je kan van de boswachter niet verwachten dat die op strooptocht gaat en zelf suggesties doet om de veiligheidsregels te omzeilen.
En jij? Heb jij al de kernuitstap gemaakt? Kies vandaag voor groene stroom met ons klassement van leveranciers!