De klimaatcrisis zorgt voor een duizelingwekkende stijging van gendergeweld. Vrouwen en genderminderheden (*) die het voortouw nemen in ecologische actiegroepen vormen het doelwit bij uitstek. Met de Internationale dag voor de uitbanning van geweld tegen vrouwen (25 november) in aantocht, willen we nog maar eens extra de nadruk leggen op het volgende: er kan geen klimaatrechtvaardigheid bestaan zonder genderrechtvaardigheid.
Fikile Ntshangase, Berta Cáceres, Murielle Franco, Nora Apique, Jennifer Tonag. Deze vijf dappere vrouwen hebben twee zaken gemeen: ze zetten zich met hart en ziel in voor een gezonde en leefbare planeet én ze werden op een brute wijze vermoord.
(*) Personen die zich niet herkennen in het heersende binaire en heteroseksuele normenkader.
Wereldwijd fenomeen
De klimaatcrisis toonde zich nog nooit zo onrustwekkend als het voorbije jaar. Hoewel het verzet tegen vervuilers en ontginners van fossiele brandstoffen al jaren aan de gang is, worden de aanvallen op milieu- en landactivisten steeds gewelddadiger. Het recentste verslag van Global Witness heeft het over 227 gerapporteerde moorden in 2020, het hoogste officiële cijfer ooit. In de realiteit ligt dit aantal wellicht nog veel hoger. Het gaat om boeren, advocaten, journalisten, activisten, artsen, ngo-medewerkers, maar ook om verontruste burgers die hun lokale gemeenschap mobiliseren tegen intensieve landbouw, en boor-, houtkap- en mijnbouwbedrijven. Tekenend is dat een derde van de aanvallen gericht was tegen inheemse volkeren, terwijl ze maar 5% van de wereldbevolking uitmaken. MAPA-gemeenschappen (Most Affected People and Areas) zijn veel vatbaarder voor systemisch geweld veroorzaakt door neoliberale, koloniale uitbuiting. Het verzet van deze inheemse gemeenschappen, die nu volop in opstand komen, speelt dan ook een sleutelrol bij de bescherming van land en bodem.
Uit onderzoek van Global Witness blijkt dat dit geweld in 95% van de gevallen ongestraft blijft. Niet alleen moeten machtige bedrijven en politici zich niet verantwoorden voor de schade die ze toebrengen aan het klimaat en de biodiversiteit, maar daarnaast genieten ze uitgebreide juridische bescherming. Een toxische cocktail die leidt tot een vicieuze cirkel van geweld.
Uit hetzelfde verslag blijkt dat 90% van de dodelijke slachtoffers mannen zijn. Toch is het geweld tegen vrouwen en genderminderheden, die actievoeren tegen milieuverwoesting, aan een stevige opmars bezig. De voorbije tien jaar vielen honderden vrouwen, vooral uit MAPA-gemeenschappen, ten prooi aan allerlei vormen van geweld. Naast moord krijgen vrouwelijke milieuactivisten ook te maken met andere onderdrukkingstactieken zoals verkrachting, gevangenisstraffen en afpersing.
In een vorig blogbericht hadden we het ook al over de onevenredige manier waarop vrouwen en genderminderheden getroffen worden door de klimaatcrisis zelf.
Patriarchale gemeenschappen doen er alles aan om vrouwen en genderminderheden te negeren of het zwijgen op te leggen. Dat net deze groepen in opstand komen tegen vervuilende projecten, die fossiele brandstoffen ontginnen, vormt een dubbele bedreiging van de status quo: niet alleen bekritiseren ze openlijk de bestaande machtsdynamiek door deze vernielzuchtige spelers op het matje te roepen, daarnaast is het zich publiekelijk uitspreken op zich een daad van verzet.
Dit geldt in nog sterkere mate voor vrouwen en genderminderheden die op verschillende niveaus tegelijk onderdrukt worden doordat ze bijvoorbeeld én vrouw én zwart zijn. Toch blijven vrouwen en genderminderheden overal ter wereld in de frontlinie van het milieuverzet staan.
Geen klimaatrechtvaardigheid zonder sociale rechtvaardigheid
De feiten laten niets aan de verbeelding over: met zijn koloniale verleden is het Globale Noorden onevenredig verantwoordelijk voor de klimaatcrisis. Het is onze verantwoordelijkheid om degenen in machtige posities ter verantwoording te roepen voor de schade die ze veroorzaakt hebben en nog steeds berokkenen aan gemarginaliseerde gemeenschappen. Daarnaast moeten we ervoor zorgen dat het geweld niet nog verder escaleert.
Ook in België leiden patriarchale structuren en de opkomst van conservatieve groepen tot meer geweld tegen vrouwen en genderminderheden. Dit jaar zijn er tot nu toe al 18 feminicides gerapporteerd in ons land. Ook nieuwe schandalen zoals #BalanceTonBar wijzen op een groot maatschappelijk probleem.
Op zondag 28 november organiseert de Belgische actiegroep Mirabal een nationale betoging ter gelegenheid van de Internationale dag voor de uitbanning van geweld tegen vrouwen. Om onze solidariteit te betuigen aan vrouwen, genderminderheden en milieuactivisten over de hele wereld, verzamelen we vanaf 12u30 voor de Kunstberg in Brussel. We rekenen op jouw aanwezigheid!
Een gezonde en vreedzame planeet is alleen haalbaar als iedereen gelijk behandeld en gerespecteerd wordt. De verwoesting van het milieu aanpakken, kan alleen als we ook seksisme en het geweld dat daarmee gepaard gaat, bestrijden. Op naar een ecofeministische revolutie!