Binnen een week start De Klimaatzaak in België, een rechtszaak die wel eens van historisch belang zou kunnen zijn voor ons land. In deze zaak hebben meer dan 62.000 Belgen de federale staat en de drie gewesten aangeklaagd omdat ze te weinig doen voor het klimaat. Als die schuldig worden bevonden, zal het de eerste keer zijn dat het Belgisch gerecht een oordeel velt over het (niet-)optreden van de overheid om de klimaatopwarming te beperken.
Wat is klimaatrechtspraak?
De steeds sterker geglobaliseerde klimaatbeweging probeert al jaren de politieke wereld te sensibiliseren, te mobiliseren en te beïnvloeden om hen te wijzen op de ernst van het klimaatprobleem en de vele gevolgen voor de mensheid en de toekomstige generaties. De afgelopen jaren zijn er aanklachten gemaakt door de meest uiteenlopende organisaties en/of burgers: kinderen in Colombia, jongeren in Portugal, landbouwers in Pakistan, inheemse volken. Het indienen van een klacht is een nieuw wapen geworden om de klimaatopwarming zo snel mogelijk te beperken en het recht van iedereen op een gezonde leefomgeving af te dwingen.
De aanklachten zijn meestal gericht tegen staten, maar kunnen ook worden ingediend tegen bedrijven, waaronder bijvoorbeeld bedrijven die fossiele brandstoffen gebruiken en die verantwoordelijk zijn voor twee derde van de broeikasgassen uitstoot.
Door de onverschilligheid van de staten en het traag verminderen van de broeikasgassen uitstoot komen er steeds meer rechtszaken over het klimaat. En dat zal de komende jaren waarschijnlijk alleen maar toenemen. Momenteel zijn er al 1337 rechtszaken, die zich vooral situeren in de rijkste landen op aarde, namelijk de Verenigde Staten, Nieuw-Zeeland, Australië, Groot-Brittannië en de Europese Unie. De landen van het Zuiden zijn minder vertegenwoordigd, maar bewandelen ook steeds meer de gerechtelijke weg, zoals bijvoorbeeld Pakistan, Nigeria, Oeganda of Colombia.
Historische uitspraak in Nederland
Vooral één gerechtelijke uitspraak heeft al een grote indruk gemaakt: het historische vonnis dat in 2015 in Nederland werd geveld in de rechtszaak aangespannen door de vereniging Urgenda (een samentrekking van de woorden Urgent en Agenda) en 900 mede-aankla.a.g.st.ers. Het vonnis zorgde voor veel ophef in de internationale pers. De Nederlandse staat werd schuldig bevonden aan gebrek aan actie voor het klimaat en veroordeeld om zijn broeikasgassen uitstoot tegen 2020 met minstens 25% te verminderen in vergelijking met de uitstoot van 1990. Het vonnis gaf weer hoop aan iedereen over de hele wereld die gerechtelijke procedures heeft aangespannen.
Datzelfde jaar veroordeelde het Hooggerechtshof van Pakistan in Lahore na een aanklacht door een landbouwer de staat tot het oprichten van een nationale klimaatcommissie, met de vaststelling dat “de klimaatopwarming de meest ernstige bedreiging voor het land vormt”.
Meer recentelijk heeft ook de rechtbank van Parijs een oordeel geveld in het kader van l’Affaire du Siècle, op initiatief van onder andere onze collega’s van Greenpeace Frankrijk. Die uitspraak ligt in dezelfde lijn als het Nederlandse vonnis en oordeelt dat de Franse staat te weinig doet om zijn internationale klimaatverbintenissen na te komen.
Gebrek aan klimaatactie, een schending van mensenrechten?
De uitspraak tegen de Nederlandse overheid uit 2015 is hier een goed voorbeeld van, omdat ze aantoont dat de klimaatopwarming onmiddellijk en op lange termijn een risico is voor het leven en het welzijn van de bevolking. Daarom vormt het gebrek aan voldoende maatregelen om de uitstoot van broeikasgassen te verminderen, aan voorzorgsmaatregelen van de overheid.
De Nederlandse rechtbanken hebben ook voor het eerst bevestigd dat de klimaatverandering indruist tegen de mensenrechten. Die stelling was eerder al verdedigd door sommige organen van de Verenigde Naties, maar in de gerechtelijke geschiedenis was dit nog nooit gebeurd.
Wat kunnen we verwachten van zo’n veroordeling?
Het is niet verwonderlijk dat er een beroep wordt gedaan op het gerecht om zich te buigen over de klimaatopwarming, wat de belangrijkste sociale en milieucrisis van het begin van de 21ste eeuw vormt. Naarmate vonnissen worden geveld, zoals in Nederland en Frankrijk, zien we een rechtspraak ontstaan die de meest recente wetenschappelijke kennis verwerkt en de klimaatverandering beschouwt als een rechtstreekse bedreiging voor de eerbiediging van de mensenrechten. Een veroordeling heeft concrete gevolgen: in Nederland moest de staat zijn klimaatambities verhogen, de steenkoolwinning terugdringen, drie miljard euro investeren in een koolstofarme economie en een nationale wet over de klimaatverandering aannemen.
Om onder een opwarming van 1,5 of maximum 2 graden te blijven, zoals de staten hebben beloofd in het Akkoord van Parijs, zijn concrete acties en aanzienlijke investeringen nodig om een ecologische en sociale transitie te ondersteunen. En als er geen concrete acties komen, vormen rechtbanken een doeltreffend middel waarmee burgers hun stem kunnen laten horen.
Ben je benieuwd hoe het zal gaan met De Klimaatzaak in ons land? Hou dan de komende weken zeker onze sociale media in de gaten.
Ik schrijf me in op de nieuwsbrief
|
|
|
|
YouTube |
|