De Covid-crisis treft elk van ons. We blijven massaal thuis, sommigen in (zeer) moeilijke omstandigheden. Maar zo beschermen we samen de meest kwetsbare groepen, en alle helden die dagelijks voor hen zorgen. We steunen ook alle boer(inn)en die ons voedsel blijven produceren.
En vanuit ons kot denken we na over de toekomst. Hoe kunnen we onze samenleving na deze crisis sterker, socialer en duurzamer maken? Terugkeren naar business-as-usual is geen optie (gelukkig maar). Hieronder gaan we dieper in op het verband tussen het coronavirus, ons voedselsysteem en de ontbossing als gevolg van industriële productie.
Is er een directe link tussen het coronavirus en de vernietiging van de biodiversiteit?
NEE, maar… In het specifieke geval van de Covid-19-epidemie achten we het verband met de vernietiging van een ecosysteem niet bewezen. Het valt echter niet te ontkennen dat de vernietiging van natuur en biodiversiteit de ontwikkeling van besmettelijke ziekten van dierlijke oorsprong (zoönosen) bevordert. Bepaalde menselijke activiteiten, zoals ontbossing of industriële landbouw, hakken zwaar in op natuurlijke ecosystemen.
De industriële veeteelt is dan weer de belangrijkste oorzaak van ontbossing wereldwijd: onderzoekers schatten dat 31% van de uitbraken van opkomende besmettelijke ziekten (waaronder HIV, ebola en zika) verband houdt met veranderingen in het landgebruik als gevolg van menselijke aantasting van tropische regenwouden. De vernietiging van natuurlijke ecosystemen verhoogt met andere woorden het risico op besmetting van de mens.
De oplossing ligt voor de hand: het beter beschermen van (wilde) dieren en hun natuurlijke habitat. Hoe meer biodiversiteit en natuur we kunnen behouden, hoe kleiner de kans op een nieuwe pandemie. Dat is alweer een goede reden voor onze overheid om echt komaf te maken met ontbossing, niet in het minst voor de gigantische hoeveelheden soja of palmolie die we importeren.
Is er een bewezen verband tussen het coronavirus en de industriële veeteelt?
Tot op vandaag: NEE. Maar Covid-19 is een zoönose: het is een ziekte die wordt veroorzaakt door een virus dat door een dier op de mens is overgedragen. Blijkbaar draagt de industriële veeteelt – aangedreven door onze westerse overconsumptie van vlees, eieren en zuivel – bij aan de verspreiding van zoönotische ziekten zoals de vogelgriep. Naar schatting 73% van alle nieuwe besmettelijke ziekten zijn afkomstig van dieren. Veesoorten brengen een buitengewoon aantal virussen, zoals coronavirussen en influenzavirussen, over op de mens. Industriële pluimvee- en varkenshouderijen (zeg maar megastallen), waar de dieren in zeer grote aantallen en in nauw contact met elkaar worden gehouden en over grote afstanden worden verhandeld, zal de overdracht van ziekten waarschijnlijk doen toenemen. De industrialisatie van landbouwbedrijven over de hele wereld heeft de concentratie van uniforme dieren in kleine ruimten bevorderd, waardoor virussen zich gemakkelijker kunnen aanpassen en kunnen overgaan op andere dieren (al dan niet in het wild) en op de mens.
Hoewel de industriële veeteelt niet verantwoordelijk is voor deze specifieke uitbraak, herinnert de Covid-crisis ons eraan hoe kwetsbaar ons model van intensieve exportgerichte productie is. Onze landbouw moet daarom dringend evolueren naar meer veerkrachtige ecologische alternatieven. In plaats van financiële steun voor niet-levensvatbare industriële ondernemingen en niet-duurzame landbouwpraktijken, moet er een verschuiving komen naar meer ecologische landbouw die deel uitmaakt van een divers en veerkrachtig voedsel- en landbouwmodel dat de biodiversiteit beschermt en herstelt.
Verandert deze gezondheidscrisis onze eetgewoonten?
JA, maar het is dubbel. Voor gezinnen in armoede zal mogelijk inkomensverlies als gevolg van deze crisis het nog moeilijker maken om toegang te krijgen tot gezond en betaalbaar voedsel. Tegelijkertijd neemt de korte keten toe: steeds meer mensen vinden de weg naar hoevewinkels in hun buurt, of abonneren zich op een groentepakket bij de boer om de hoek. Dit is goed nieuws, want kleinschalige boerderijen en bruisende lokale economieën zijn broodnodig voor een veerkrachtig voedselsysteem dat gezond is voor mens én planeet. Deze crisis biedt dus ook een kans om nieuwe consumptiegewoonten aan te nemen die niet alleen socialer en duurzamer zijn, maar ook om de banden tussen de boeren en hun klanten te versterken.
Heeft de uitbraak van Covid-19 gevolgen voor ons landbouwsysteem?
JA, de crisis heeft een enorme impact. De impact van het coronavirus op onze landbouw is al op verschillende vlakken voelbaar. In bijna elke sector staan de prijzen onder druk: sierteelt, aardappelen, zuivel, fruit, groenten en vlees. Ook de sluiting van restaurants en andere horeca, de opschorting van openbare evenementen en boerenmarkten en de vertraging van de export als gevolg van de crisis leiden tot een verlies aan afzetmogelijkheden voor veel producenten, met name voor overgeproduceerde exportproducten zoals vlees, melk en aardappelen. Bovendien is de oogst van groenten en fruit momenteel op het hoogtepunt van het seizoen, maar ontbreekt het aan seizoenarbeiders én uitvoermogelijkheden.
Het goede nieuws: deze crisis maakt meer dan ooit duidelijk waar onze sterktes liggen. Landbouwers die lokaal en op een duurzame manier gezond voedsel produceren en dit tegen een eerlijke prijs rechtstreeks aan de consument verkopen, hebben vandaag de wind in de zeilen. Ook zin om lokaal gezond voedsel te kopen bij jou in de buurt? We helpen je graag op weg.
Wat vertelt de coronacrisis ons over ons landbouw- en voedselsysteem?
De coronacrisis maakt opnieuw pijnlijk duidelijk hoe kwetsbaar onze geglobaliseerde landbouw is. Ons voedsel- en landbouwsysteem is gebaseerd op een oneindig groeimodel – steeds meer produceren met minder boeren voor minder geld, maar met nefaste gevolgen voor de natuur, het klimaat, en de dieren zelf. Zo zijn we afhankelijk van gigantische hoeveelheden geïmporteerde grondstoffen zoals soja voor de industriële veeteelt en palmolie voor de voedingsindustrie. Ook voor onze eigen exportgerichte landbouwproductie stelt de crisis enorme problemen. De coronamaatregelen leggen ons gebrek aan autonomie bloot. Niet alleen milieuorganisaties maar ook landbouworganisaties vragen zich openlijk af of de landbouw wel goed bezig is met de niet-aflatende groei in een aantal sectoren.
Het kan anders!
We kunnen volop inzetten op initiatieven van kleinschalige landbouwers en lokale, alternatieve voedselnetwerken naar de consument toe te promoten. Dat levert ons gezond lokaal en ecologisch geproduceerd voedsel op, dat toegankelijk is voor iedereen.
De doorgedreven industrialisering en liberalisering van onze landbouw is een heilloos pad gebleken. Het is tijd om voor agro-ecologische landbouw te kiezen. Dat model is veel crisisbestendiger, en staat in voor een sociale en ecologisch duurzame voedselproductie, die de toegang tot gezond voedsel voor iedereen garandeert. De overheid moet de landbouw in deze richting sturen.
Eis meer steun voor ecologische landbouw
|
|
|
|
YouTube |