16 december – Vlaams PFAS opdrachthouder Karl Vrancken presenteerde vandaag onder andere een nieuw Vlaams normenkader voor PFAS. In het bijzonder met het oog op de meest vervuilde zone in Zwijndrecht en Antwerpen Linkeroever – inclusief de Oosterweel-werf – stellen bewonerscollectief Grondrecht, milieuorganisatie Greenpeace en activist Thomas Goorden (de PFAS-coalitie) zich ernstige vragen bij de voorgestelde aanpak en bijbehorende risico’s voor milieu en gezondheid.
De opdrachthouder presenteert zijn eindrapport. De PFAS-coalitie erkent dat er het voorbije anderhalf jaar heel wat stappen vooruit werden gezet in de aanpak van PFAS-vervuiling. Ook zijn we verheugd dat er initiatief wordt genomen voor een breder beleid en actieplan rond ‘zeer zorgwekkende stoffen’. Die vooruitgang werd mee afgedwongen door het werk van klokkenluider Thomas Goorden en door onderzoeken en juridische procedures van de PFAS-coalitie in het afgelopen anderhalf jaar. Toch blivjen er grote vraagtekens.
“In dit rapport erkent de overheid eindelijk hoe extreem vervuild de bodem in heel Vlaanderen is met deze ‘forever chemicals’, gifstoffen die niet van nature afbreken”, reageert Toon Penen van Grondrecht. “De bodemnormen blijken immers niet zomaar op toxicologische inzichten gebaseerd te kunnen worden, omdat ze dan onder de gemiddelde vervuiling zouden liggen. Dat vinden wij een heel onrustwekkende vaststelling.”
De voorgestelde aanpak houdt bovendien geen rekening met de al verhoogde kwetsbaarheid van de Zwijndrechtse en Antwerpse bevolking [1]. Die wonen op een steenworp van de Oosterweelwerken (vlakbij 3M), waarvoor dit normenkader evenzeer van toepassing is. “Het bloedonderzoek door de Vlaamse overheid toonde nochtans bij 90% van de omwonenden in een straal van 3km rond 3M ongezond hoge bloedwaarden. Toch wil men verder graven nog vooraleer er volledig zicht is op de sanering van de Oosterweel-terreinen [2]”, zegt Penen.
Extreem zorgwekkend is ook de (grond)waternorm, 100 ng/L, die in de praktijk ook als lozingsnorm wordt gebruikt. Die is niet gebaseerd op de huidige toxicologische kennis en ligt meer dan 20x hoger dan aanbevolen door zowel de Nederlandse RIVM [3] en de EU Commissie [4] (4,4 ng/L). “Hoe kan onze overheid toelaten dat er PFAS uitloogt en/of wordt geloosd aan zulke concentraties, wanneer de gemiddelde vervuiling al zo ontzettend hoog is?”, vraagt Thomas Goorden zich af. “Karl Vrancken kan dit misschien nog slechts 10% van de probleemstelling vinden, dit is wel de kern natuurlijk.”
De voorgestelde aanpak zet ook de deur open naar nieuwe onvergunde stortplaatsen. Men wil toelaten om (met PFAS) vervuilde grond te verzetten en opnieuw te begraven in een ‘eeuwige toepassing’, met een verharde toplaag in bv. ophogingen of funderingen. “Zo’n aanpak, in het bijzonder voor de Oosterweel-werf, zou toekomstige sanering van deze vervuiling gewoon onmogelijk maken”, zegt Goorden.
Wat tenslotte ook in het oog springt is de unieke regeling met site-besluiten voor bepaalde werkzones. Het grote probleem met deze werkwijze is dat er totaal niet wordt gekeken naar het effect op de bredere omgeving, met name het oppervlaktewater buiten zo’n werkzone in een site-besluit. “Dit is opnieuw bricoleren met milieuwetgeving op maat van de Oosterweel-werken”, zegt Joeri Thijs van Greenpeace. “Zo’n aanpak biedt absoluut geen garantie voor veilige werken met respect voor milieu en gezondheid. Het dreigt integendeel net de deur open te zetten voor verdere verspreiding van de PFAS vervuiling.”
De PFAS-coalitie zal zoals steeds haar bedenkingen bij de aanpak publiceren. Indien nodig zullen ze ook nieuwe juridische procedures overwegen om een wettige en veilige aanpak van de Oosterweelwerken en de sanering van de héle regio te garanderen.
Contact
Thomas Goorden: 0473 38 04 99
Toon Penen (Grondrecht): 0485 12 05 08
Joeri Thijs (Greenpeace): 0496 26 31 92
Noten voor redactie
[2] Het beschrijvend bodemonderzoek wordt naar verwachting gefinaliseerd in het voorjaar van 2023, het bodemsaneringsplan pas eind 2023.
[3] https://www.rivm.nl/sites/default/files/2021-06/Advies%20drw%204-PFAS%20DEF%20beveiligd.pdf
(Merk op dat de drinkwaternorm meestal gelijk wordt doorgetrokken als grondwaternorm.)
[4] https://environment.ec.europa.eu/publications/proposal-amending-water-directives_en
(Annex, waarbij in dit geval expliciet over een grondwaternorm wordt gesproken.)