I tēnei wiki, kei Nairobi ahau hei taraketi kaitirotiro ki te tuatoru o ngā rauna whiriwhiringa ki tētahi Tiriti Global Plastic. 

Kei konei mātou ki te tono ki tētahi Tiriti Global Plastic ka āta whakamotu i te whakamahinga kotahi o te kirihau me ngā kirihau-rangitahi.

Juressa Lee sitting next to Fijian scientist Rufino Varea in the INC3 Plenary.

Mō te āhuarangi, me te oranga, ka mutu te hāneanea o te noho ki tēnei ao, me whakaheke te Tiriti Plastic i te whakaputa o te kirihau mā te 75% neke atu hei te 2024 ki te whakatūturu i tā tātou noho i raro i te 1.5° C. Me tika tangata tōna pūtake, me whakaheke te tautika-kore, ā, kia noho ko te manatika ki tōna pokapū mō ngā hapori katoa.

He mema hoki ahau mā te Indigenous Peoples’ Caucus, ka mutu, e mea nei hoki te Caucus e whai take ana ngā Iwi Taketake me ō rātou mātauranga, tā rātou tirohanga ā-ao, ka mutu, ngā mātua ā-wheako mō te hanganga me te whakahāngai o tētahi Tiriti tika, ka mutu, whaihua.  

E māharahara ana te  Indigenous Peoples’ Caucus (IPC) mō te wāhi ki ētahi o ngā kupu e whakamahia ana i roto i ngā whakawhitinga kōrero tiriti kirihau. E rangona ana mātou kei te whakatōririki rātou i a mātou, ka mutu, tā mātou e ahei ana ki ngā tēpu whiriwhiri mā te whakawehe i a mātou i tō mātou whakairo hinengaro me te kāwhaki i ō mātou mātauranga, hei whakamahi me te korenga o mātou.  

I te rā tuarua o te INC3, ka tuhia e au tētahi tāpaetanga  ki te Hekeretari ki te whakamārama i te tūnga o te IPC ki ēnei herenga, e pēnei ana te pānui:

He uri whakaheke ahau nō ngā kaiurungi Taketake i tohunga ki te whakamahi i ō mātou mātauranga tuku iho e māia ai te whakawhiti i Te Moana-nui-a-Kiwa, ā, ka whakatū hapori ngangahu puta noa i ngā moutere. E kawe ana ahau i ngā taonga a ōku tupuna, ka mutu, e waha ana i te haepapa mō ngā whakatipuranga kei te heke mai, ā, i tēnei rā ko ahau anō hoki kei te whakakanohi i te reo te Indigenous Peoples Caucus.

Juressa Lee at the INC3 negotiations in Nairobi about to settle into Contact Groups, with Luinalofa Vilila, Environment Officer | Niue Ministry of Natural Resources Department of Environment.
E kuhu ana ki Contact Groups, ki tō Luinalofa Vilila, Environment Officer| Niue Ministry of Natural Resources Department of Environment.

Kei te hiahia ahau ki te whakamārama  i ētahi kupu e whakamahia ana i tēnei wānanga e hāngai ana ki ngā ariā o ngā Iwi Taketake me te āhua noho kua whakatōkia hōhonutia ki ngā matapono me te pūnaha mātauranga Iwi Taketake, arā, kua roa e noho tū ana, i mua noa atu i tēnei wānanga, i tētahi whakamāoritanga mohoa e whakaata ana i te kāwhaki me te pāhao rānei. 

Ehara te ōhanga āmiomio i te aronga hou ā moroki noa nei; he whakairo hinengaro kua tāmau ki ngā kātū noho o Ngā iwi Tuatahi puta noa i te ao mō ngā mano tau. 

Ko tā mātou urupare  ki ngā pāpātanga tangata e hāngai ana ki te hohou rongo torowhārahi  me ngā matapono whakahaumanu, e whai ana kia haumaru tō tātou taiao me te oranga o ngā whakareanga kei te heke mai.  He mea hirahira kia ārahia kia whakamaru hoki ngā whakamārama me ngā mahi o te Ohanga 

Āmiomio e te Indigenous Peoples Caucus, e whakamana ana i a mātou hei tohunga taketake me ngā kaitiaki o tēnei mātauranga.

Nō tēnei komiti ka kōrero ki te ahunga o te ōhanga āmiomio me whakaata tēnei mātauranga me te māramatanga e kore te kirihau e āmiomio, e ukauka, e whakahaumanu, e whakaora rānei. E ākiri ana Te Indigenous Peoples’ Caucus i te kupu rongoā-ā taiao, inā hoki, e tohu ana ia i te motunga o te Mātauranga Iwi Taketake i ngā Iwi Taketake me tō mātou tuakiri. He tōaitanga tēnei wehenga o te tāmitanga o ngā ahurea Taketake, arā, ko tā te ngā pūnaha tāmi, whaimana hoki he kato i ngā wāhanga o tō mātou tuakiri e whai hua ana e reka ana rānei me he tīere, me te whakarere i tō mātou whakaaetanga me te wāhi hirahira ki a mātou hei kaikawe motika, ka mutu, hei kaitiaki ki tērā mātauranga.

Nō ngā wheako o mua e taea ana e mātou te kī ko te tikanga o te rongoā-ā taiao he kaiapo he mahi pūtea ki ngā Mātauranga Taketake me te kore whai wāhi o ngā mātāpono Taketake, ka mutu, tirohanga ā-ao. Ko te pānga kino ki te rangi, te taiao, me ngā hapori taketake te hua i ngā wā katoa,  ahakoa rino mai, kāpia mai, kōura mai ,waro mai , taimana mai,  hiriwa mai, haurehu mai, hinu mai, wai mai, te aha te atu rānei i ngā whenua tupuna o ōku tungāne me ōku tuakana e tū tahi nei ki ahau i te rangi nei. E kaha ana tā mātou whakairo i te kupu ki tō mātou hononga hōhonu

i waenga  i te Iwi Taketake me tō rātou mātauranga tuku iho, ka mutu, te wāhi ki a mātou hei kaitiaki tuatahi, hei mātanga anō hoki. E ākiri ana mātou i te pāhao ā-waho me te hē o te whakamāoritanga o te mana motuhake o ngā te Mātauranga Taketake, heoi e tohe ana mō te whakaute me te āhukahuka o te mana motuhake Taketake ki ngā tikanga me te hinengaro taonga tuku.

E tohe ana Te Indigenous Peoples’ Caucus atu i konei ka kiia tikahia e INC ko ngā rongoā ā-taiao he Mātauranga Taketake, ka mutu, e wātea ana ngā Iwi Taketake ki te whakatairanga me te tiaki i tēnei hei mātanga rangatira ki taua mātauranga. Ko tā mātou tono whakamutunga, kia whakauru te  whakawhānuitanga o te wāhi ki te waihanga mātauranga taketake ki tēnei tukanga, ka mutu, ki te whakataunga whakamutunga.

E tūmanako ana mātou ka kite ngā mema whenua me ngā whakahaere hapori i whai wāhi atu i te haumako me ngā āheinga ka taea ki ngā kōwhiringa nā te tirohanga kanorau. Ko te hiahia kia horapa ngā pukenga ki te waihangatanga  me te whakahāngaitanga o te tiriti kirihau ki ngā toronga hapori,  ngā rōpū kāore i whai wāhi me ngā kaimahi e whaipānga ana.

PETITION: Global Plastics Treaty

Hon Nanaia Mahuta, Minister of Foreign Affairs: I call on you and the New Zealand Government to support a global ban on deep sea mining.

Consent
This field is for validation purposes and should be left unchanged.

Juressa Lee in the INC3 UN Plastic Treaty Negotiations plenary with Fijian scientist Rufino Varea
In plenary with Fijian scientist Rufino Varea