Te pahūtanga o te Rainbow Warrior

I te tau 1985, ka whakatōkia e ngā mata hunahuna nō Wīwī ngā pahū e rua ki roto i tō mātou kaipuke, ki roto i te Rainbow Warrior, ā, ka totohu. Ka mate tētahi o ngā kaumoana. Koinei te whakautu kino a taua kāwanatanga ki tētahi tūmahi tautohe riri-kore. Heoi, kua toa te taua o te rangimārie.

I te tau 1985, ka whakatōkia e ngā mata hunahuna nō Wīwī ngā pahū e rua ki roto i tō mātou kaipuke, ki roto i te Rainbow Warrior, ā, ka totohu. Ka mate tētahi o ngā kaumoana. Koinei te whakautu kino a taua kāwanatanga ki tētahi tūmahi tautohe riri-kore. Heoi, kua toa te taua o te rangimārie.

10 Hōngongoi 1985. Kua herea te kaipuke o Greenpeace, arā, ko te Rainbow Warrior, ki Tāmaki Makaurau i Aotearoa – e takatū ana ki te whakahē i ngā whakamātautau kariri a Wīwī ki te motu iti o Moruroa. Kua tata te weheruatanga o te pō. Kua moe kē te kāpene, a Pete Willcox rātou ko te nuinga o ngā kaumoana. Kei te kōrerorero tonu ētahi, arā, ko Fernando Pereira tētahi, ko te kaiwhakaahua. E whakapau ana rātou i ngā pātara pia whakamutunga o te pō.

Kātahi, ka poko ngā raiti. Ka pakē mai tētahi mata kōata i te whatinga iho. Kātahi, ka haruru mai te wai. Ko te whakaaro tuatahi o ngā kaumoana: Kua tukia mātou e te wakatō. 

Ka pāorooro mai te pahū tuarua.

Ka piki ake te hunga kei runga kē i te rahoraho i te arawhata, ka tūpeke atu rānei ki te wāpu. Kāore e roa, ka tītahataha ngā hēra rino o te kaipuke ki mua i ō rātou aroaro…

Kei Marsden Wharf, kei te whanga o Tāmaki Makaurau te Rainbow Warrior nō muri mai i te pahūtanga nā ngā mata hunahuna o Wīwī. © Greenpeace / John Miller
Kei Marsden Wharf, kei te whanga o Tāmaki Makaurau te Rainbow Warrior nō muri mai i te pahūtanga nā ngā mata hunahuna o Wīwī. © Greenpeace / John Miller

Te matenga kino o tētahi o ngā kaumoana i te pahūtanga o te Rainbow Warrior

He hokinga mahara tēnei i a kāpene Pete Wilcox, “I reira au e tū ana, e titiro ana ki te waka, ki ngā mirumiru e puta ake ana i te wai. I taua wā hoki, ka kī a Davey [Edwards] kei te waka tonu a Fernando. E mahara ana au taku tohe ki a Davey, i kī atu au, kāore, kei te tāone kē a Fernando – haere ai ia ki reira i ngā pō. Hei tāna, kāore. Kei raro rā a Fernando.”

He whakaahua kiri o te kaiwhakaahua o Greenpeace, o Fernando Pereira i mate i te pahūtanga o te Rainbow Warrior. Ko Fernando tēnei e whakatā ana, e momi hikareti ana i te whakarerenga o Rongelap. © Greenpeace
He whakaahua kiri o te kaiwhakaahua o Greenpeace, o Fernando Pereira i mate i te pahūtanga o te Rainbow Warrior. Ko Fernando tēnei e whakatā ana, e momi hikareti ana i te whakarerenga o Rongelap. © Greenpeace

I whānau mai a Fernando Pereira ki Portugal, ko ia te kaiwhakaahua o Greenpeace. I piri atu ia ki ngā kaumoana o te Rainbow Warrior kia mau i a ia ngā whakaahua o ngā whakamātautau kariri o Wīwī hei whakaatu atu ki te ao.

Ka mau a ia i te tahuringa o te waka, ka toremi. Kātahi anō ka whakanuia tōna rā whānau 35.

He mea āta whakatakoto, āta whakatutuki hoki te pahūtanga o te Rainbow Warrior i runga i te whakaae a te kāwanatanga

Kāore kē te Rainbow Warrior i tukia e te wakatō. I runga i tō rātou hiahia ki te “whakakūpapa” i te waka i mua i te tūmahi mautohe, ka ruku atu tētahi tokorua nō ngā mata hunahuna o Wīwī ki raro i te waka, ka tāpiri atu ngā pahū e rua e takaia ana ki te kirihou ki te waka. Kei te hurirere tētahi, kei waho atu te mea tuarua i te rūma pūkaha.

 I te tuatahi, ka whakahēngia e te kāwanatanga o Wīwī ngā heitara mō te wāhi ki a rātou, heoi, kāore i roa, mahea te kitenga atu nō rātou hoki te hē. Nāwai rā, ka whāki atu te pirimia, a Laurent Fabius, i ēnei kōrero ohorere ki te marea: “Nā ngā mata hunahuna o te DGSE tēnei waka i totohu. I te whakatutuki rātou i ngā tohutohu a ō rātou rangatira.

Kua huakina tētahi taha o te Rainbow Warrior nō muri mai i te pahūtanga nā ngā mata hunahuna o Wīwī. © Keith Scott / Truth / Greenpeace
Kua huakina tētahi taha o te Rainbow Warrior nō muri mai i te pahūtanga nā ngā mata hunahuna o Wīwī. © Keith Scott / Truth / Greenpeace

Ko te mahi tuatahi a ngā matahuna pahū a te Rainbow Warrior, he whakahē, kātahi ka ngaro atu rātou

Tokorua anake ngā mata hunahuna i whakawākia e te ture. Ko Dominiqe Prieur rāua ko Alain Mafart tērā, i takune he kaitāpoi rāua nō Huiterangi. Ka whakaae rāua he whakamate ohoroa, he whakapakaru waka ā rāua mahi, ā, 10 tau me te 7 tau te whiu. Nā runga i te whakatau a te UN, ka kawea rāua ki te motu iti o Hao, he kāinga noho mō ngā hōia o Wīwī ki Tuamotu. 

Kāore i pau ngā tau e rua, ka whakawāteahia rāua.

Ka whakarere atu te kaitorotoro i noho huna ki roto i te tari o Greenpeace ki Aotearoa i mua i te pahūtanga, arā, a Christine Cabon, i te ringa o te ture ki Iharaira. Kāore tonu i kitea tae noa ki tēnei wā. Kua ngaro hoki ngā kōrero mō te kairuku, mō Jean-Michel Berthelot – koia tētahi o ngā kairuku e rua i whakatō i ngā pahū. 

Kua ngaro noa atu te nuinga o te hunga i whai wāhi ki ngā āhuatanga i pā ki te whanga o Tāmaki Makaurau i taua pō.

E kore te kōpere e totohu

I tapaina te Rainbow Warrior mō tētahi kōrero matakite a te iwi Cree nō te Raki o Amerika: “Ka mate ana te ao, ka ara ake te tangata pērā i ngā toa o Kahukura…”

Kei te taurapa tētahi kūkupa e mau ana i te peka o te ōriwa ki tōna waha – mārama rawa te kitenga atu o te kaupapa o te waka rā. Kua tāia ngā tae o te kōpere huri noa i te tahiwi. 

Nō muri mai i te pahūtanga, ka whakamoea te waka ki ngā motu e pātata ana ki te whanga o Matauri, ki Whangaroa. Hei kāinga te waka ināianei mō te huhua o ngā koiora, he wāhi ngahau mō ngā kairuku moana.

Ka tīkina ake tētahi waka hou e Greenpeace, ā, kua 22 tau te Rainbow Warrior tuarua e tohe ana mō te oranga ake o te ao me te rangimārie. I te tau 2011, ka takatū te Rainbow Warrior hou, (arā, ko te kaipuke tuatahi i whakatūria hei whakaū i ngā take o te taiao) ki te hāpai i te wairua mātātoa o te Rainbow Warrior tuatahi. E kore e ngaro taua wairua toa.

Tirohia ētahi atu kōrero mō te Rainbow Warrior ki ā mātou whārangi hītori.

E tū tahi ana te Rainbow Warrior hou me te huhua o ngā poti hī ika ki te motu of Pari i tō rātou tohe kia ora tonu te motu o Pari ki Thousand Islands i North Jakarta.
E tū tahi ana te Rainbow Warrior hou me te huhua o ngā poti hī ika ki te motu of Pari i tō rātou tohe kia ora tonu te motu o Pari ki Thousand Islands i North Jakarta. © Dhemas Reviyanto / Greenpeace